Abstract:

Osmanlı Devleti, İslam’ın doğup büyüdüğü, Hz. Peygamber’in hayatını geçirdiği yer olan Mekke ve Medine’ye ayrı bir önem vermiştir. Osmanlı Padişahları Yavuz Sultan Selim’den itibaren İslam âleminin manevi olarak liderliğini üstlenmişlerdir. Mekke ve Medine’ye hürmetlerinden dolayı kendilerine “Hâdimü’l-Haremeyni’ş-Şerîfeyn” yani “Mekke ve Medine’nin Hizmetçisi” unvanı verilmiştir. Osmanlılar bu bölgelere, sadece dini anlamda değil, aynı zamanda sosyal hizmetler götürme anlamında da çok büyük değer vermişlerdir. Osmanlılar, Haremeyn ahalisine maddi yardım ve mürettebat gibi birçok tahsisat göndermenin yanı sıra; hac yollarının güvenliği, su havuzlarının yapımı, bakımı ve korunması, Kâbe’nin imarı, Mescid-i Haram’ın yeniden düzenlenmesi ve daha pek çok mesele ile meşgul olmuş, bu yolda pek çok fedakârlığa katlanmışlardır. Ayrıca, çeşmeler, han ve hamamların inşası, demiryolları projesi gibi başta bayındırlık faaliyetleri olmak üzere, kurmuş oldukları vakıflar yoluyla da Hac için gelen kimselere ve bölge halkına birçok yardımda bulunmuşlardır. Bunun yanında, Hicaz su yolları projesi gibi, temizlik ve sağlık kurumları oluşturarak hacıların ve Mekke halkının sağlığını koruma hedeflenmiş ve birtakım bulaşıcı ve salgın hastalıklara karşı karantina teşkilatı kurulmuştur. Birtakım medreseler inşa ederek eğitim faaliyetlerini de ihmal etmemişlerdir. Sosyal yardımlar bağlamında Osmanlılar, fakir hacılar ve kimsesizler için misafirhaneler kurarak, burada bölge insanının ihtiyaçlarını gidermeye çalışmışlardır. Yavuz Sultan Selim, Yıldırım Bayezid ve Çelebi Mehmed dönemlerinden itibaren Osmanlılar, Mekke ve Medine’ye adına “Surre” denilen bir yardım paketini her yıl düzenli olarak göndermişlerdir.

Keywords: