Özet:

XV. yüzyıldan itibaren ortaya çıkan ve yayılmaya başlayan halk hikâyeleri Türk halk edebiyatının en önemli anlatı türlerinden biridir. Kendine ait özelliklere ve anlatıcılara sahip olan bu gelenekte, aşk ve kahramanlık gibi konulardan oluşan çeşitli hikâyeler bulunmaktadır. Âşık Garip hikâyesi de aşk konulu sevilen halk hikâyelerinden biridir. Hikâye gerek Türk dünyasında gerekse Ermeni, Gürcü gibi Türk olmayan milletlerce çok sevilmiş; geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Türk dünyasının birçok bölgesinde anlatılan Âşık Garip hikâyesinin motifleri, dünyanın birçok yerinde ve Türk anlatı geleneğinde mevcuttur. Âşık Garip hikâyesi daha önce bilinen bir konunun halk muhayyilesinde işlenmesiyle oluşmuştur. Çalışmamızda sevilen halk hikâyelerinden biri olan Âşık Garip hikâyesinde aşk, âşık ve sevgili konuları ele alınmıştır. Türk edebiyatında aşk, ilahî ve beşerî olmak üzere iki şekilde görülür. Şairler, ilahî aşkı işlerken beşerî unsurlardan faydalandıkları gibi, ilahî aşka ulaşmak için beşerî aşkı bir araç olarak kabul etmişlerdir. Türk halk hikâyelerinde âşık olma motifi önemli bir yer tutmaktadır. İncelenen hikâyede Âşık Garip’in bir güzele karşı duyduğu muhabbet anlatılır. Hikâyedeki aşk, evlilikle noktalanmak üzerine kurgulanır. Âşık, soyut bir varlığa değil, gerçekte yaşayan bir güzele âşık olur. Âşığın amacı bu güzele kavuşmaktır. Hikâyede yer alan sevgili gerçek hayatın içinde, yaşayan, acı çeken, sevinen, somut bir güzeldir. İnceleme sonucunda, Âşık Garip hikâyesinde anlatılan aşk, âşık ve sevgili kavramlarının, zaman zaman klasik ve tasavvufî edebiyatta anlatılanlardan çeşitli unsurlar taşısa da, temelde çok farklı niteliklere sahip olduğu görülmüştür. Halk edebiyatının farklı türlerinde ayrı ayrı yapılacak bu tarz çalışmalarla, halk edebiyatı ile ilgili genel sonuçlara ulaşmaktan ziyade, her bir tür için ayrı niteliklere sahip âşık ve sevgili portresi ortaya çıkarılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: