Özet:

Dillerdeki her sözcüğün bir kavrama ait olması dil uzmanlarını norm çalışmaları yapmaya sevk etmiştir Bu çalışmalarda kategori üyeleri arasındaki tipiklik farklarının ortaya konması ve kullanım sıklığına göre sıralanması hedeflenmiştir Battig ve Monteque 1969 bkz Rosch 1978; Peynircioğlu 1988; Çengelci 1996 Türkiye’de yapılan çalışmalarda İngilizce normlar tercüme edilerek kullanılmıştır Ancak kültürel farklılıklar nedeniyle ciddi sorunlar yaşanmıştır Türkçe kategori normları ile ilgili ilk çalışma Peynircioğlu 1988 tarafından sadece gençler kullanılarak yapılmış çocuk ve yaşlı örneklem kullanılmamıştır Bu eksikliğin giderilmesi amacı ile yapılan bu araştırmaya çocuk genç ve yaşlı olmak üzere toplam 461 denek dahil edilmiştir Çocuk grubu 10 13 yaşları ort =10 38 arasında toplam 91 kişiden genç grubu 17 25 yaşları ort = 20 61 arasında toplam 220 kişiden ve yaşlı grup ise 55 85 yaşları ort =68 69 arasında toplam 150 kişiden oluşmuştur Araştırmada bir ön çalışma ile belirlenen 15 aşina ve 12 aşina olmayan üst düzey kategori deneklere sunulmuş ve kendilerinden iki dakika içinde bu kategoriye ait kavramları saymaları istenmiştir T test analizi ile incelenen veriler ışığında aşina olan hemen hemen tüm kavramlarda gençlerin hem yaşlı gruptan hem de çocuklardan fazla tepki ürettiği saptanmıştır Aşina olmayan kavramlarda da genellikle benzer sonuçlar elde edilmiştir Ancak “mefruşat” ve “zücaciye” kategorilerinde yaşlıların genç ve çocuk gruplarından daha çok tepki ürettikleri görülmüştür Peynircioğlu’nun 1988 çalışması ile karşılaştırmalar yapıldığında da kategori normlarında zamana bağlı farklılıklar olduğu saptanmıştır

Anahtar Kelimeler: