Özet:

Türk Dünyasının bin senelik destan geleneğini, tarihini, kültürünü ve dünya görüĢünü kendi içinde barındıran Manas Destanı‟nda, günümüzde çağdaĢ Türk lehçelerinde kullanılmayan birçok kelime geçmektedir. Bu kelimelerin bazıları sadece belirli durumlarda söylenen kalıp metinlerde yer almaktadır. Öyle kelimelerden birisi türk kelimesidir. Tarihî Türk lehçelerinde ve Klâsik Türk Edebiyatında güç, kudret, güçlü, güzel ve olgun anlamlarında kullanılan söz konusu kelime Manas Destanı‟nın söylendiği Kırgız Türkçesinde hiç görülmez. Hatta diğer Türk lehçelerinde de geçmemektedir. Ancak, geçmiĢ asırların kültürünü, inancını mısralarında korumuĢ olan Manas Destanı‟nda türk kelimesi bir etnonim olmaktan ziyade leksik anlama sahip bir cins isim olarak kullanılmaktadır. Söz konusu destanın ilk dairesi olan Manas bölümündeki türk kelimesi büyük, güzel anlamlarına gelmektedir. Bundan baĢka Manas Destanı‟nın ikinci dairesi sayılan Semetey Destanı‟nda geçen türk kelimesiiyi anlamına gelmektedir. En iyi anlamını veren türk kelimesi bir kahramanı tasvir etmek için kullanılan ve iki baĢka manasçının söylediği metinlerde aynen tekrar edilen epik formelde geçmektedir. Söz konusu kelime bu epik formelde kahramanın bindiği atın hayvanlarıniyisi, taĢıdığı mızrağın da ağaçlarıniyisi olduğunu yansıtmaktadır. Makalemizde bu durum destanlarda kahramanların atı ve silahı ile bir bütünlük oluĢturmasıyla iliĢkilendirilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: