Abstract:

Bu makâlenin amacı Ebû Bekir er-Râzî nin adalet anlayışını genel hatlarıyla ortaya koymaktır. Râzî adaleti, hem ahlaki erdem olarak ele almış hem de sosyal yönlerine değinmiştir. Ona göre adaletin kaynağı nefstir. Platon kaynaklı üçlü nefs ayrımını aynen almıştır. Geleneğe uyarak her bir nefs için bir erdem tayin etmiştir, adalet ise bunların üçünü de içine alan kapsayıcı bir erdemdir. Adalet, nefsi oluşturan her üç parçanın ifrat ile tefrit arasında gereken ideal dengeyi bulmasıdır. Râzî, adaletin sosyal görünüşlerine de vurgu yapar. Dağıtımda mutlak adalet söz konusu değildir. İnsanlar dağıtıma konu olan mal ve şereften katkılarına göre pay almalıdır. Ona göre insanlar arasındaki farklılıkları göz önünde bulundurmak gerekir. Farkları dikkate almadan insanları yükümlülük konusunda eşit saymak akla ve adalete uymaz. Ayrıca dağıtımda bireylerin ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır. Râzî, yanlış dini görüşler ve özensiz hazırlanmış kanunların insanları zalimce bir hayata sevk edeceğine dikkat çeker. Adil hukuk kurallarının kaynağı akıldır. Toplumda bir suç karşılığı verilecek cezada, aşırıya kaçmamak gerekir. Ona göre, aklın ve adaletin gereği olarak bir insanın diğerine eziyet etmeye, dahası kendisine, çevresine ve hayvanlara da zarar vermeye, hakkı yoktur. Râzî’nin adalet anlayışı Platoncu bir zemine dayanır ve orta yol anlayışı üzerine bina edilir.  Onun adaletle ilişkili görüşleri kendi çağının düşünce yapısını yansıtmakla birlikte, günümüz dağıtım ve dekleştirme sorunlarına da çözüm önerileri de sunmaktadır.

Keywords: