Abstract:

Çalışmanın amaçları (i) örtü altı ve konvansiyonel sistem gibi açık alanda üretim sistemi ile tedarik zinciri boyunca oluşan bitkisel kayıpların ve atıkların miktarını belirlemek, (ii) bitkisel kayıplar ve atıkların geri dönüşümü için çiftçinin ödeme istekliliği miktarını araştırmak, (iii) sebze kayıplarını ve atıklarını kompostlaştırmanın bölge düzeyinde ekonomik fizibilitesini ortaya koymak ve (iv) Türkiye'de tedarik zinciri boyunca sebze kayıpları ve atıklarının bireysel ve sosyal maliyetini üretim sistemine göre hesaplamaktır. İşletme düzeyindeki araştırma verileri, Samsun ilindeki 81 konvansiyonel işletmeden ve 45 sera işletmesinden anketler kullanılarak toplanmıştır. Ayrıca 50 tüccar ve 17 manav, 13 süpermarket ve 9 yerel pazarlamacı ile görüşme yapılmıştır. Sebze kayıplarını ve atıklarını kütlesel olarak ölçerken sebze tedarik zinciri üretim, hasat sonrası işleme ve depolama, paketleme, dağıtım ve perakende satış olmak üzere beş farklı aşamada incelenmiştir. Çiftçilerin, tüccarların/tüccarların hallerde, manavlarda ve süper marketlerde sebze kayıpları ve atıklarının kompostlanması için ödeme yapma istekliliğini değerlendirmek için koşullu değerleme yöntemi kullanılmıştır. Atıkların geri dönüştürülmesinin ekonomik fizibilitesi net bugünkü değer, maliyet-fayda analizi ve iç karlılık oranı kullanılarak ortaya koyulmuştur. Araştırma bulgularına göre serada üretilen sebzelerin hektar başına işletme, toptancı ve perakendeci düzeyindeki kayıp oranları sırasıyla %2,2 %1 ve %20,3’dür. Konvansiyonel işletmelerde hektar başına üretilen sebzelerin işletme, toptancı ve perakendeci düzeyindeki kayıp oranları sırasıyla %3 %0,9 ve %16,8’dir. Araştırma alanındaki üreticilerin bireysel kaybı ise 0,67 bin ABD Doları/yıl olarak gerçekleşmiştir. İşletmelerin bireysel kaybının yıllık tarımsal gelire oranı seralarda %1,7, konvansiyonel çiftliklerde ise %2,4’dür. Diğer bireysel kayıplar toptancı, perakendeci ve tüketicide sırasıyla 0,25, 4,89 ve 1,02 bin ABD Dolarıdır. Araştırma alanındaki toplam sosyal kayıp ise 6,83 bin ABD Dolarıdır. Ulusal düzeyde bir değerlendirme yapıldığında sosyal kaybın yıllık tarımsal gelirin yüzde 4'ü civarında olduğu görülmektedir. Araştırma sonuçlarına göre ilçede kurulacak kompost üretim tesisinin kayıp miktarına bağlı olarak bitkisel kayıp ve atıkların ekonomik olarak geri dönüştürülebileceği sonucuna varılmıştır.According to the research findings, the loss rates of vegetables produced per hectare in the greenhouse at the farm, wholesaler and retailer levels were respectively 2.2% 1% and 20.3%. The loss rates of vegetables produced per hectare in the conventional farm at the farm, wholesaler and retailer levels were 3%, respectively 0.9% and 16.8%. The individual loss of producers in the examined area was 0.67 thousand US $/year. The rates of individual loss of farms to annual agricultural income were 1.7% and 2.4% in greenhouse and conventional farms, respectively. Other individual losses in wholesales, retailer and consumers were 0.25, 4.89 and 1.02 thousand US $, respectively. The total social loss in the examined area was 6.83 thousand US $. When an assessment was made at the national level, the social loss was about 4% of the annual agricultural income. According to the research results, it has been concluded that depending on the amount of losses, the compost production facility to be established in the district can economically recycle vegetable losses and wastes.

Keywords: