Abstract:

Tibyân Tefsiri XVII. yüzyıl Osmanlı alimlerinden Ayıntâbî Mehmed Efendi (ö. 1111/1699)’nin Padişah IV. Mehmet’in isteği üzerine yazdığı meşhur Türkçe tefsirdir. Osmanlıda ilk matbû Türkçe tefsir olan Tibyân Tefsiri, genel kabule göre Hıdır b. Abdurrahman el-Ezdî ed-Dimaşkî’nin (ö. 773/1371) et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân adlı Arapça tefsirinin Türkçe’ye tercümesi kabul edilir. Ancak Ezdî’nin tefsiriyle karşılaştırıldığında pek onun tercümesi gibi durmamaktadır. Aynı zamanda Tibyân Tefsiri ile ilgili kaynaklarda ve kütüphane kayıtlarında ciddi anlamda bir karışıklık söz konusudur. Tercümeye kaynak olan tefsirin müellifi, tercümenin mütercimine nispeti ve mütercimin kimliği, Tibyân Tefsiri’nin te’lîf mi tercüme mi olduğu veyahut elimizdeki Türkçe Tibyân Tefsiri’nin Hıdır b. Abdurrahman el-Ezdî’nin et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân adlı Arapça tefsirinin tercümesi mi, yeni bir te’lîf mi, yoksa genişletilmiş ve yeniden düzenlenmiş te’lîf-tercüme karışımı bir eser mi? olduğu noktasında bazı karışıklıklar söz konusudur. Bu makalede yukarıda sözü edilen hususlara değinilerek Tibyân Tefsiri’nin Hıdır b. Abdurrahman el-Ezdî’nin et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân adlı Arapça tefsirinin tercümesi olup olmadığı ortaya konmaya çalışılacaktır.

Keywords: