Özet:

Şeyh Gâlib (1757-58- 1799) önemli bir Divan şairidir. Hatta, yaygın kanaate göre o, Divan şiirinin son büyük temsilcisi olarak kabul edilmektedir. Mehmet Akif (1873-1936 ) de modern Türk şiirinin önemli şairlerinden biridir. Öyle ki, modern Türk edebiyatında Mehmet Âkif kadar hayatı şiire şiiri de hayata dahil edebilme başarısı gösteren pek az şair vardır. Şeyh Gâlib ile Mehmet Âkif’in ortak yönü her iki şairin de kişiliğinin İslamî bir duyarlılıkla yoğrulmuş olmasıdır. Ancak Şeyh Gâlib’in dünyaya bakış açısını Mevleviliğin şekillendirdiği, Mehmet Âkif’te ise tasavvufî izlerin pek olmadığı malumdur. Bildirimizin problemi, temelde aynı dünya görüşüne sahip olan bu şairlerin “insana bakış”ının nasıl olduğudur. Zira, Mehmet Kaplan bir yazısında (Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-2-, Dergah Yay., 2.bsk., İst., 1994, s.34) Şeyh Gâlib’in insanı ele alan bir “Tercî-i Bend”i ile Mehmet Âkif’in “İnsan” adlı şiiri arasında muhteva yakınlığı olduğunu ifade etmektedir. İşte bildirimizde söz konusu şiirlerinden hareketle iki şairin insana bakışı mukayese edilmeye çalışılmıştır. Mukayesenin neticesi şöyledir: Mehmet Âkif, insanın yaratılış keyfiyetinden gelen değeri ve mevkii husûsundaki görüşleri yönüyle Şeyh Gâlib’le birleşirken; dünyadaki konumu noktasında ondan ayrılır. Mehmet Âkif’te akıl önemli ölçüde yüceltilmiş; insanın dünya ile irtibatı üzerinde durulmuştur. Bu irtibatın duygu ve düşünce planındaki tezahürleri de bir bir dile getirilmiştir. Şeyh Gâlib ise daha çok insanın iç dünyası ve onun manevî âlem ile olan irtibatına eğilmiştir. Şeyh Gâlib, insandaki keyfiyet ve kudreti manevî çerçeve içinde düşünürken, Âkif bunu daha ziyâde maddî ve dünyevî bir zemin üzerinde değerlendirir. Fakat her iki şairin de esas endişesi insanın -maddî veya manevî olsun- mevkiinden habersiz olduğu yönündedir.

Anahtar Kelimeler: