Abstract:

Elmalılı M. Hamdi Yazır (1878-1942) Osmanlı Devleti’nin son dönemi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında yaşamıştır. O; aldığı eğitim, toplumumuza kazandırdığı eserler, sosyal ve siyasi hayatı ile öne çıkan, bilhassa İslâmî ilimlerden tefsir, fıkıh (hukuk) ve felsefe alanında büyük emek vermiş, müfessir, hukukçu ve siyasetçi kimliğiyle bilinen Cumhuriyet döneminin ününü hak eden çok yönlü âlimlerinden biridir. Onun en önemli eseri olarak kabul edilen Hak Dini Kur’an Dili isimli tefsiri de farklı bilim dallarına mensup araştırmacılar tarafından faydalanılacak derinliğe ve özelliğe sahiptir. Bu yönüyle Elmalılı’nın Türkiye’deki dinî araştırmalar ve genel din algısı üzerinde etkisinin büyük olduğu rahatlıkla söylenebilir. Hak Dini Kur’an Dili Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne kadar Kur’an’ın anlaşılması üzerine önemli etkisi olan ve Latin harfleriyle telif edilen ilk tefsirdir. Bu özelliği dolayısıyla birçok insanın başucunda ve kütüphanelerinde yer almaktadır. Bu makale; hem Türkiye’de, hem Batı’da hem de Arap ülkelerinde Elmalılı M. Hamdi Yazır ve eserleri üzerine yapılmış çalışmaları konu alan bir literatür incelemesidir. Bu araştırmada, kronolojik olarak Elmalılı ve eserleri üzerine yapılmış kitap, kitap bölümleri, makale, bitirme tezi, yüksek lisans ve doktora tezleri, sempozyum bildirileri, tercüme ve sadeleştirme gibi çalışmalar ele alınmıştır. Elmalılı, kısaca değindiğimiz çok yönlülüğü sebebiyle, literatürde her ne kadar tefsiriyle ön planda yer alsa da tefsir ilminin yanı sıra Türkiye’de kelâm, felsefe, hukuk ve hadis gibi ilimler başta olmak üzere birçok alanda yapılan akademik ve diğer çalışmalarda kendisinin ve eserlerinin konu alındığı görülmektedir. Bu bağlamda yapılan araştırma neticesinde Elmalılı M. Hamdi Yazır; tespit edilebilinen 570 künye ve 540 yayınla kendisi ve eserleri hakkında en fazla araştırma yapılan Cumhuriyet devri müfessiridir.

Keywords: