Abstract:

Amasya şehir tarihleriyle ilgili çalışmalar Selçuklu, Beylikler, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti Dönemini içine alacak şekilde hazırlanmışlardır. Tarih itibariyle Amasya Şehir tarihçiliğine öncülük eden ilk isim Çorumlu Kara Müfti-zâde Mustafa Vâzıh Efendi’dir. el-Belâbilü’r-Râsiye fî Riyâzi Mesâ’ili’l-Amasiyye’nin müellifidir. el-Belâbilü’r-Râsiye fî Riyâzi Mesâ’ili’l-Amasiyye, başlı başına bir tarih eseri olmayıp kısmen bir fetvâ defterini anımsatmaktadır. Eserin birkaç bölümü “Mesele-i Tarih-i Amasiyye” başlığı altında Amasya’nın tarihine ayrılmıştır. Şehir tarihiyle ilgili bilgiler, “Tafsîlü’l-Makâlât ve Tekmîlü’r-Rivâyât” başlığıyla başlamaktadır. Bu metinlerde şehrin mevki’i, güzellikleri, feth edilmesinin sebepleri, şehirdeki İslâmiyet öncesi yapılar hakkında bilgi verilmiştir. Eserin değişik kütüphanelerde kopyaları vardır. Amasya şehir tarihçilerinden ikincisi ve en önemlisi Abdî-zâde Hüseyin Hüsâmeddin YASAR’dır. Abdî-zâde Hüseyin Hüsâmeddin Efendi’nin ömrünün büyük bir kısmını adadığı Amasya Tarihi, on iki ciltte tamamlanmıştır. Hüseyin Hüsâmeddin Efendi, kaleme aldığı Amasya Tarihinin ilk dört cildini eski harflerle yayınlatmış; fakat son sekiz cildi yayınlatamadığı için bu kısım, müellif nüshası olarak kalmıştır. Amasya şehir tarihine katkı yapan başka bir isim de Osman Fevzi Olcay’dır. Son dönem hattatları arasında sayılan Osman Fevzi Olcay’ın, Hüseyin Hüsameddin Efendi’nin Amasya Tarihi’ne zeyl olarak hazırladığı Amasya Şehri’yle birlikte Amasya Meşâhiri ve Amasya Hatıraları- Bildiklerim, Gördüklerim ve İşittiklerim ismiyle üç eseri mevcuttur. Günümüzde, şehir tarihi yazıcılığı ve tarih araştırmalarındaki algı, düne göre büyük ölçüde değişime uğramıştır. Artık, bir kaynağa dayalı şehir tarihi yazımı anlayışı yerine farklı arşiv kaynaklarının kullanılmasıyla oluşturulan şehir tarihi çalışmaları yer almaya başlamıştır.

Keywords: