Özet:

Dîvân şiirinde âhenk oldukça önemli bir kavramdır. Şairler âhenkli sözler söyleyebilmek için büyük ölçüde kafiye, redif ve vezin gibi ritmiksel akışkanlığı sağlayan biçimsel unsurların yanında söz sanatları ve mazmunlara da başvurmuşlardır. Bu sebeple böyle bir sanat anlayışına sahip olan şairler için önemli olan söylenilen şey değil söyleyiş tarzıdır. Bu anlayış doğrultusunda eserlerini oluşturan dîvân şairleri, gazellerinin sadece bir beyitinde bu âhenkli havayı oluşturabilmesi onları başarılı kılmıştır. Dîvân edebiyatında şiir, varlığını musiki ile birlikte sürdürür. Klasik Türk musikisinin büyük oranda sese dayandığı da göz önüne alındığında şiir ile musiki arasındaki bağın hangi boyutlarda olduğu daha iyi anlaşılır. Şairler, söz sanatlarını büyük bir ustalıkla kullanmış ve âhenkli söz söylemek için adeta yoğun çaba sarf etmişlerdir. Bunun yanı sıra beyitler arasındaki bağlantıyı sağlamak ve gazelin tümünde anlamı kuvvetlendirmek amacıyla sık sık söz sanatlarına başvurmuşlardır. Cinas, iştikak, müşakele, kalb, reddü’l ‘acz ve tekrir söz sanatlarına dayalı ahengi sağlayan başlıca unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır.   Biz bu çalışmamızda XVI. yüzyılınönemli şairleri arasında yer alan Hayâlî Bey’in dîvânında yer alan gazellerden, kısmen tarayıp, örnekler vererek söz sanatlarına dayanan âhenk unsurları bakımından inceleyip tarafımızdan bir değerlendirme yapacağız. Çalışmamızda Ali Nihat Tarlan’ın Akçağ yayınları tarafından 1992 yılında hazırlanıp basılan “Hayâlî Bey Dîvânı” isimli eserini kaynak olarak aldık. 

Anahtar Kelimeler: