Özet:

Salât; sosyal hayatta destekleşme, yardımlaşma, danışma, duâ ve merhamet gibi psikolojik ve sosyolojik eylemleri kapsar. Kavram, Kur’an’da Allah’a, meleklere, insanlara ve kuşlara isnad edilir. Teolojik anlamda Allah’ın salâtı, kendisine güvenen kulunu karanlıklardan aydınlığa çıkartması, yardımı ve rahmetidir. İnsan iradesini iyi ve güzele yönlendirdiğinde Allah’ın lütfu, meleklerin yardımıyla cehâlet ve inkâr karanlıklarından ilim ve iman ışığına çıkar, salih amel ve güzel ahlâk davranışlarına yönelir. Her varlığın salâtı, yaratılış hikmetine uygun eylemlerle evrenin işleyişine destektir. Kişinin insanî onur ve karakterle yaşayabilmesi için salât türü psikolojik ve sosyolojik eylemlere ihtiyacı vardır. O, kalpleri arındırır, toplumsal bütünleşme ve uyumu sağlayarak ortak niyet, irade ve akıllar işlevsel hale gelir. Bu durum sosyal hayatta problemlerin çözümü ile başarılara, iyilik ve güzelliklere daha kolay ve hızlı bir şekilde ulaşılmasını sağlar. Aynı zamanda kişinin hayatta insanî onur ve karakterle yaşayabilmesi için duâ, meşveret, destekleşme ve dayanışma gibi psikososyal tevhidî eylemlere ihtiyacını gösterir. İman, tevhid ve takvâ gibi teolojik unsurlar salât ile yaşayabilir. Allah kendisine güvenen, fert ve toplum hayatında huzurlu ve mutlu yaşamak isteyenlere salâtı sabırla ve içten yapmalarını öğütler. Kur’an’da yüzden fazla âyette geçen salât ilahî rızaya uygun doğru bir şekilde anlaşıldığında fert ve toplum hayatına güzel ahlâk ve salih amel olarak yansıyabilir. Sadece “Namaz” anlamı kavramın kapsamını daraltacağından birçok anlama problemine sebep olabilir. Geniş anlam alanına sahip psikososyal bir kavram olan salâtın hikmetleri işlevsiz kaldığı takdirde gâfil birey ve toplumlar sefâlet, atâlet ve cehâlete düşebilir, felsefî ve mistik eğilimlere yönelebilirler. Farklılıklarla birlikte insanca yaşam, barış, vahdet, eşitlik, adâlet, hoşgörü ve kardeşlik gibi eylemlerle mümkün olduğundan arkaplanında tevhid olan herbir salât eylemi Kur’an’a göre ibadettir, tüm varlıkların yaratılış hikmetidir. Hayatın canlılığı ve değerlendirilmesi, akıl, duyu, duygu ve iradeyi içeren destekleşme, yardımlaşma, danışma, üretim, eğitim, öğretim, duâ ve merhamet gibi salât eylemleriyle olur. Sosyal hayat için salâtın psikososyal hikmetlerini canlı tutmak “Salâtın ikâmesi ve muhafazası” olarak adlandırılabilir.

Anahtar Kelimeler: