Abstract:

Hicri IV. asrın sonları ve V. asrın başlarında yaşamış olan müfessirimiz Ebû İshâk es-Sa’lebî’nin asıl ismi, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Sa’lebî/es-Seâlibî en-Nisâbûrî’dir (ö.427/1035). Nîsâbur/ Nîşâbur’da doğmuş ve orada vefat etmiş olan Ebû İshâk es-Sa’lebî, birçok hocadan ilim tahsil etmiş ve başta Ebû’l-Hasen Ali b. Ahmed el-Vâhidî olmak üzere birçok ilim ehli de ondan ilim tahsil etmiştir. İbn Hallikân ve Abdülgafîr b. İsmail el-Fârisî gibi birçok müfessir tarafından övgüye mazhar olan es-Sa’lebî, sağlam diyaneti ile ma’ruf olan bir şahsiyettir. Tefsir alanında şöhret kazanan es-Sa’lebî, başta “el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kur’ân” ile “Kitâbu’l-Arâis fî Kısası’l-Enbiyâ” isimli eserleri olmak üzere birçok eser telif etmiştir. Hicretin ilk yıllarından itibaren âlimler tarafından Kur’an ile ilgili çeşitli konularda eserler yazılmıştır. Bu eserlerin birçoğu bilim insanları tarafından ele alınmış, konuları ve muhtevaları herkesçe malum hale gelmiştir. Ancak bazı eserler ve konular var ki çok fazla gün yüzüne çıkmamış, incelenmemiştir. Bu eserlerden biri de “Kur’an Şehitleri” veya “Kur’an’dan Etkilenerek Ölenler” diye tercüme edebileceğimiz “قتلى القرآن / Katla’l-Kur’an” isimli eserdir. Bizce bu eseri önemli kılan: a)Tefsir alanında bu başlık altında yazılmış tek eser olması, b) Muhtevası itibariyle de akla hayale gelmeyen ve hurafe denilebilecek seviyede enteresan/garip kıssalar içermesidir. Bundan dolayıdır ki bizde bu eseri içerik itibariyle inceleyip, bu alanda (tefsir) çalışmak isteyenlerin istifadesine sunmak istedik. Makaleyi ele alırken önce müellifin hayatı ve eserlerinden, daha sonra Katla’l-Kur’an üzerine yapılan çalışmalardan ve Katla’l-Kur’an’ın konusu ve ayetlerin muhtevası gibi başlıklar ele alınmış, daha sonra da kıssalardan bazı örnekler verilmiştir. Bu örnekler; korku namazı kılan bir genç, cinlerden biri, Emirü’l mü’minin Hz. Ömer’in ashabından bir genç, Lokman Hekim, bazı arifler-Allah dostları-, Nisabur halkı/ehlinden bir genç, şeklindedir. Bu tür kitapları önemli kılan bir başka nokta ise kitabın yazılış gayesidir. Ebu İshak es-Salebi, kitabı yazma gayesinin, Kur’an şehitlerini anması sebebiyle Allah’ın kendisine merhamet etmesi ve bağışlaması olduğunu ifade etmiştir.  Eser her ne kadar alanında yazılmış tek eser olmuş olsa da, iyi bir vaiz ve hatip olan müellifin Müslümanları Kur’an’ı okumaya, anlamaya ve yaşamaya teşvik etmek amacıyla eserinde zikretmiş olduğu son derece akıl dışı, mantıktan uzak, garip, hurafe derecesine varan kıssaları iyice tetkik etmek gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: es-Sa’lebî, Kur’an, Tefsir, Müfessir, Şehit.

Keywords: