Atıf Sayısı
3
Görüntüleme
104
İndirme
18
Ereksel illet, etken illetin tamamlayıcısı olup fâilin fâillik sıfatıyla vasıflanma sebebidir. Bu yüzden bütün fâillerin erekleri vardır. Alışkanlıklar, abes ve beyhude işler gibi iradi fiiller bile erekten ari değildir. Erek hem fiile ve hem de fâile nispet edildiğinden gayelilik meselesinde hem fiilin ve hem de fâilin ereği araştırma konusudur. Fâilin ereği hareketin kendisi için meydana geldiği şeydir. Fiilin ereği ise hareket veya fiilin kendisine ulaşmakla son bulduğu şeydir. İslâm dünyasındaki farklı düşünce ekolleri ilâhî erek hakkında farklı düşünceler dillendirmişlerdir. Eş’arîler ereğin eksiklik göstergesi olduğunu söyleyerek Allah’ı erek sahibi olmaktan münezzeh bilmiş Mu’tezilîler ise erekten yoksunluğun abeslik göstergesi olduğunu söyleyerek Allah’ın bütün fiillerinin erek barındırdığını iddia etmişlerdir. İslâm felsefesinde Allah fâilliğinde tam olduğundan zâtına zait bir ereği yoktur. O’nun ereği her türlü eksiklikten beri olan zâtı ve zâtına olan aşkıdır. Bu aşkın kaynağı da O’nun zâtı hakkındaki ilmidir. İslâm felsefesinde ilâhî fiiller olan mümkün varlıkların erek sahibi olmaları hususunda ihtilaf olmamakla beraber maddi varlıkların ereklerine ulaşma niteliği hakkında ihtilaf vardır. İbn Sînâ’ya göre maddi varlıklar faâl aklın yardımı ve ilintisel hareketlerle ereklerine ulaşır. Molla Sadrâ’da ise maddi varlıklar töz içi hareket ile ereklerine ulaşır ve varlık silsilesinde bir üst mertebeye çıkmaya çalışır. Özet: İlahi erek hem felsefenin ve hem de kelamın önemli problemlerinden biridir. Bu problemin biri fâilin diğeri de fiilin ereği olmak üzere iki boyutu vardır. Fâilin ereği hareketin kendisi için meydana geldiği veya fiilin kendisi için yapıldığı şeydir. Fiilin ereği ise hareket veya fiilin kendisine ulaşmakla son bulduğu şeydir. Buna göre bir insanın Kâbe’yi ziyaret etmek için evinden çıkarak Mekke’ye gitmesi durumunda Kâbe’nin ziyareti fâilin ereği Mekke’ye ulaşması da fiilin ereğidir. Peki, Allah’ın bir ereği var mıdır? Ve kendisinden sadır olan fiillerinin ereği nedir? İslâm felsefesinde ilk soru “fâilin ereği/ilâhî erek” ikinci soru da “Fiillin ereği/ilâhî fiillerin ereği” unvanıyla ele alınmaktadır. Bu sorulardan birinci soruya cevap vermek için bütün olası erek çeşitleri incelenmelidir. Her fâil kendisi için fiillerini yaptığı olası ereklerin ilki kendisine yarar sağlamak, İkincisi başkasına yarar sağlamak, üçüncüsü de İyi ve güzel bir fiili iyilik ve güzelliğinden ötürü yapmaktır. Allah’ın bu olası ereklerden ilk erek için fiillerini yapması durumunda yani kendisine yarar sağlamak için bir fiili yapması durumunda söz konusu fiil ile eksikliğini gidereceğinden muhtaç bir varlık olacaktır. İkinci erek çeşidi için yani başkası için fiillerini yapması durumunda kendi zâtı dışındaki bir faktörün etkisiyle fiilini gerçekleştireceğinden söz konusu erek, fâil için illet mesabesinde olacağından Allah’ı edilgen kılacaktır. Üçüncü erek çeşidi için yani iyi olduğu için bir fiili yapması durumunda fiilden kaynaklı kemâl ve yetkinlik kazanılacağından fâili söz konusu fiil ile eksikliğini gideren muhtaç varlık kılacaktır. Yukarıda zikredilen bu olası gayeler eksiklik ifade eden gayelerdir. Allah ise mutlak kemaldir ve eşyanın icadı için bu ereklerden hiçbirine ihtiyacı yoktur. Bu yüzden bu olası ereklerden hiçbir ereğe sahip değildir. Bu ereklere ancak yeterli kemallere sahip olmayan fâillerin sahip olabilecekleri ereklerdir. Tabi Allah’ın yukarıdaki olası ereklere sahip olmaması ereğinin olmadığı anlamında değildir. İbn Sînâ ve Molla Sadrâ’ya göre Allah’ın ereği her türlü eksiklikten beri olan zâtı ve zâtına olan aşkıdır. Buna göre bütün varlıklar ilahi zâtın gereksinimidir ve Allah kendi zâtına âşık olduğu için ondan sadır olmuşlardır. Allah’ın bizzat ereği olduğu gibi bilaraz ereği de vardır. Belirtildiği üzere Allah kendi zâtına âşıktır. Bir zâtı seven o zâtın eser ve fiillerini de sever ilkesine binaen Allah zâtının eser ve fiillerini de sever. Buna göre Allah’ın zâtına olan aşkı kendisi için bizzat erek iken zâtının eser ve fiillerine olan aşkı ise zâtına nispetle bilaraz erektir. İlahi erek açığa kavuştuktan sonra ilahi fiillerin ereği de açığa kavuşmalıdır. Molla Sadrâ ve İbn Sînâ’da ilahi fiiller olan mümkün varlıklar özleri itibarıyla eksik varlıklar olduklarından erekleri kendileriyle uyumlu kemalleri elde etmektir. Molla Sadrâ Allah’ın kendi rahmetinden mümkün varlıklara kemallere doğru hareket etme şevki bahşettiğini ve bu şevk ile kemallere doğru hareket ettiğini söyler. Dolayısıyla mümkün varlıklar fiilleriyle eksikliklerini gidermeye ve kemâle ulaşmaya çalışırlar. En kâmil varlık Allah olduğundan mümkün varlıkların nihai ereği de Allah’tır. Yani kemâl talep eden her varlık aslında onu talep eder. Nihai ereğe ulaşma yolundaki diğer gayeler ise nihai ereğe ulaşma vesileleri olan öncül erekler hükmündedir. Peki, özleri itibarıyla eksik olan varlıklar kendileriyle uyumlu kemalleri nasıl elde edebilirler? İslâm felsefesinde eksik varlıkların eksikliklerini gidermek için erekleri olan kemallere nasıl ulaşacakları hususunda İbn Sînâ ve Molla Sadrâ farklı görüşler dillendirmişlerdir. İbn Sînâ’ya göre maddi varlıklar oluş ve bozuluş ile değişim yaşarlar. Bu değişim de arazlarda gerçekleşir ve cevher değişmeden sabit kalır. Bu yaklaşıma göre arazlarda gerçekleşen değişim ve tekâmül ancak arazî (ilintisel) hareket ile mümkündür. Bu da bir formun başka bir formun yerini alması veya bir formun yok olmasıyla başka bir formun onun yerini doldurmasıyla gerçekleşir. İbn Sînâ’nın bu teorisi kendi içinde bazı problemler barındırır. Çünkü formlar birbirinin gayesi değildir ve erek sahibi olamayacak kadar zayıf olan ilk madde için hiçbir formun diğer bir forma nispetle önceliği yoktur. Aynı şekilde bu yaklaşıma göre eşyanın cevherî ve zâtı sabit olduğundan cevherî tekâmülleri söz konusu değildir. Sadece ilintisel hareket ile arazî ve zahiri değişimler yaşar. Nitekim eşyanın zâti ve cevheri tekâmülü olmadan zahiri ve şekilsel değişimlerinin kemâl ve yetkinlik göstergesi olmadığı açıktır. Molla Sadrâ ise varlığın asaleti, varlığın teşkikî ve cevheri hareket teorileri üzerine bina ettiği tekâmül teorisine göre madde âlemi baştanbaşa kemâle doğru hareket halindedir. Cevher (töz) içinde gerçekleşen bu hareket maddi varlıkların hem cevheri ve hem arazî tekâmüllerinin sebebidir. Her varlık bu hareket ile gayesi olan kemali elde ederek varlık silsilesinde bir üst mertebeye çıkmaya çalışır. Dolayısıyla İbn Sînâ’nın maddi varlıkların kemâle ulaşma şekli hakkındaki teorisi sadece maddi varlıkların zahiri ve şekilsel değişimini açıklarken Molla Sadrâ’nın teorisi ilintisel değişimle birlikte zâti değişimi de açıklamaktadır. Molla Sadrâ, Allah’ın mümkün varlıkların ereği olmasını ontolojik boyutla sınırlamamaktadır. Ona göre epistemolojik olarak da Allah mümkün varlıkların ereğidir. Bunun için “Gizli bir hazine idim bilinmek istedim, mahlûkatı yarattım” kutsi hadisini delil olarak zikreder ve “Bu (kudsî hadis) onun ontolojik açıdan âlemin fâil ve ereği olduğuna delalet ettiği gibi epistemolojik olarak da âlemin ereği olduğuna delalet etmektedir” der. Dolayısıyla Molla Sadrâ’ya göre mümkün varlıkların iki ereği vardır. Biri Allah’a ulaşmak diğeri de Allah’ı tanımaktır.
It is an excellence, and it is an excellence, and it is an excellence, and it is an excellence, and it is an excellence, and it is an excellence. Therefore, all the flies have men. Even the willful facts, such as habits, abes and beehude, are not from the age. It is a matter of fact, and a matter of fact, and a matter of fact, and a matter of fact, and a matter of fact and a matter of fact. It is what the movement is for him. The end of the action is the end of the action or the end of the action. In the Islamic world, the different religions have made different ideas about the divine man. Those who say that God is a sign of disappointment, and those who say that God is a sign of disappointment, and those who say that God is a sign of disappointment, and those who say that God is a sign of disappointment, and those who say that God is a sign of disappointment, and those who say that God is a sign of disappointment. In the Islamic philosophy, there is no worthless worthless worthless worthless worthless worthless. His heart is the love of every kind of misery, and the love of every kind of misery. This is the source of love, and the knowledge of His worship. In the Islamic philosophy there is a dispute about the nature of the material beings to reach the men, while there is no dispute about the possessions of the possessions of the possessions of the possessions. According to Ibn Sinâ, the material beings reach their men with the help of the active mind and the interactive movements. In Molla Sadrâ, the material beings reach their men with the inner movement and attempt to get up to a upper staircase in the silhouette of the beings. Summary: The divine man is one of the important problems of both philosophy and philosophy. This problem has two dimensions, one of the fale and the other of the real. It is the thing that has been made for him, or the thing that has been made for him. The end of the action is the end of the action or the end of the action. If a man is going out of his house to visit the Cave and go to Mecca, the visit of the Cave is the way of the fate to get to Mecca. Does God have an army? And what is the wickedness of those who are on him? The first question in the Islamic philosophy is “the aristocracy of the philosophy” and the second question is “the aristocracy of the philosophy” and the second question is “the aristocracy of the philosophy”. All possible varieties of men should be studied to answer the first question of these questions. The first is to make good for each man, the second is to make good for another, the third is to do good and good for his goodness and goodness. If God is the first man to do his works for him, then if he is the first man to do his works for him, then if he is the first man to do his works for him, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works, then if he is the first man to do his works. For the second kind of man, that is, if he does his actions for another, he will realize his actions by the influence of a factor other than his zât, the man concerned will be made to God because he will be in the midst of the fate for the fate. For the third kind of man, that is, because it is good, if he does a fact, the fact will be gained from the fact and the skill will be made the fact that the fact and the necessity that goes away with the fact in question. The above-mentioned objectives are the potential objectives that are missing. God is the great man, and he does not need any of these men for the invention of the thing. Therefore, there is no potential for these men. These are men who can only have those who do not have enough cells. Of course, it does not mean that God does not have the potential men above. Ibn Sinâ and Molla Sadrâ say that God’s Erektion is the love of the Zât and Zât that is from all kinds of lack. Thus, all beings are the need for the divine zât and they are saddened of it because God is in love with his zât. God is the one who is like God, the one who is like God. God is the one who loves Himself. He who loves God, he loves God, he loves God, he loves God, he loves God. The love of God is the love of God, the love of God is the love of God, the love of God is the love of God, the love of God is the love of God, the love of God is the love of God. After the divine man becomes revealed, the divine facts must be revealed. In Molla Sadrâ and Ibn Sinâ, the possible beings that are divine are possessed by the essence of the lack of beings, and the men are able to obtain the commodity of them. Molla Sadrâ says that God has given the grace to the possible beings to move towards the chemals and that this grace and the chemals are moving towards the chemals. Therefore, the possible beings try to fix their deficiencies and reach the cement. God is the greatest of all things, and God is the greatest of all things. That is, every creature that asks for it actually asks for it. The other goal in the way to reach the end is the first man who has the opportunity to reach the end. So how can the creatures that are missing in their essence get the compounds that are compatible with them? In the Islamic philosophy, how they can reach the kemals who are men to fix the lack of beings, Ibn Sinâ and Molla Sadrâ have spoken different views. They are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones who are the ones. This change also occurs in the land and remains stable without a change. Therefore, the change in the land is possible only by the land (relative) movement. This occurs when a form replaces another form, or when a form disappears, another form fills its place. Ibn Sina’s theory contains some problems in itself. For forms are not the purpose of each other, and for the first substance that is weak enough to be male, no form has a relative priority to another form. In this way, it is not a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact that it is a matter of fact. It is the only way to change the land and the shadow. In fact, it is clear that the substance is not the substance of the substance, and the substance of the substance is not the substance of the substance, and the substance of the substance is not the substance of the substance. Molla Sadrâ is the source of existence, according to the theory that the existence builds on the theory of the behavior and the theory of the behavior, the material world is moving towards the beginning. This is the cause of the movement that occurs in the covenant of the material assets, both the covenant and the land struggles. Every creature is trying to get to a top staircase in the silhouette of the creature by obtaining the aim of this movement. Therefore, the theory of Ibn Sina about the way the material beings reach the shape only explains the zahiri and shaped change of the material beings, while the theory of Molla Sadrâ also explains the shaped change along with the relational change. Molla Sadrâ does not limit that God is the power of possible beings in ontological dimensions. Epistemologically, God is the creature of possible beings. He said, “I am a secret treasure, I wanted to be known, I created the creature,” and he said, “This (Kudshi Hadis) is a proof of the fact that the world is a false and a false, and it is an epistemological proof that the world is a false and a false.” According to Molla Sadrâ, there are two possible beings. One is to reach God and the other is to know God.
Alan : İlahiyat
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Atıf Yapanlar
Benzer Makaleler
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
