Abstract:

Ziwanî wayîrê cîya cîya taybetmendîyan ê. Nê taybetmendî ziwanan yewbînî ra cîya kenê. Malbata ziwanan yê Hind-Ewropayî de taye xususîyetê ziwanan estê ke nê xususîyetî sewbina malbatan de çin ê. Nînan ra yew zî zayend a. Zayend yanî cinsîyet herçiqas taye ziwanan yê sey fariskî û sorankî de orte ra werişta zî zazakî û kurmanckî de hîna dewam kena. Zayend sey taybetmendîya sereke ya ziwanan a û di beşan ra pê yena. Zayenda siruştî bi şeklêkê xozayî mîyanê nameyan de esta. Zayenda siruştî, sey makîye û nêrîye yena dabeşkerdiş vergiran û peygiran ra saz bena. Gireyê sey man- û dele- makîyîye îfade kenê. Mîyanê çekuyan de tesbîtkerdişê zayenda siruştî zêde zehmet nîya çunke na tewir zayend goreyê makîye û nêrîye çekuyan yena tesbît kerdene. Beşê dîyin zayenda gramatikal a. Mîyanê çekuyan de tesbîtkerdişê zayenda gramatikale hîna zehmet o. Na zehmetîye tayînkerdişê zayenda çekuyan ra yena. Zazakî de zayenda gramatikale de yew konsensus çin o. Zayenda çekuyan mintiqa ra mintiqa vurîyênê. Herçiqas ziwano rojane de zayenda çekuyan de zêde problem çinbo zî, ziwano nuştekî de zayenda çekuye seba nuştoxî problem a. Na xebate de zazakî de zayenda çekuyan sey zayenda siruştî û zayenda gramatikale ameya dabeş kerdene. Dima zayenda siruştî bi nimûneyan, vergiran û peygiran reyde ameya îzah kerdene. Zayenda gramatikale de hîn taybetîyên serekeyî estê. Na xebate de nê qaydeyî û taybetî do bêrê îzah kerdene seba nê qayde û taybetîyan kitaban, ferhengan, materyalanê folklorîkan ra nimûneyî do bideyê. Na xebate de amanc, zazakî de zayend îzahkerdiş û qaydeyanê tayînkerdişê zayend tesbîtkerdiş o. Çekuyê ke sewbîna ziwanan ra kewtê zazakî mîyan zî, hete zayend ra na xebate de ameyê tedqîq kerdene. Na xebate de şuxulnayîşê materyalanê folklorîkan rê ehemîyet deyayo. Ferhengê ke taybetmandîyanê mehelîyan nîşan danê zî seba na xebate materyalanê muhîman ra yê.

Keywords: