Abstract:

İkilemeler iki sözcüğün çeşitli ilgilerle bir araya gelerek oluşturduğu sözcük gruplarıdır. Meydana gelişleri çeşitli şekillerde gerçekleşebilen ikilemeler teşekkülleri, cümle içerisindeki görevleri ve anlamsal özellikleri bakımından söz varlığımızın önemli unsurlarıdır. Ağızlar, mensubu bulunduğu dilin gerçek söz varlığının ortaya konması ve o dilin bütün zenginliklerinin tam olarak belirlenmesi bakımından çok kıymetli araştırma alanlarıdır. Bu sebeple ikilemeler, Türkiye Türkçesi ağızları içerisinde söz konusu yönleriyle incelenmesi gereken bir konu durumundadır. Ayrıca ölçünlü dilimizde bulunmayan pek çok sözcük ağızlarda karşımıza çıkabilmektedir. Bu sebeple ağızlarda bu sözcük gruplarının tespit edilmesi önemlidir. Çalışmada öncelikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan illerden derlenmiş metinlerinden ikilemeler tespit edilmiştir. Bu tespit için öncelikle Derleme Sözlüğü taranmış ve bölge illeri adına kayıtlı ikilemeler belirlenmiştir. Sonrasında kitap ve lisansüstü tez düzeyinde yapılmış derleme çalışmaları taranarak bu çalışmalarda yer alan ikilemeler tespit edilmiştir. Söz konusu metinlerden derlenen ikilemeler seslerin değeri bozulmayacak şekilde ortak bir transkripsiyon alfabesine aktarılmıştır. Çalışmada tespit edilen ikilemeler derlendiği ilin başlığı altında toplanarak alfabetik olarak sıralanmış ve tespit edilen ikilemelerin metin içerisindeki görevleri, teşekkül şekilleri başlıklar halinde incelenmiştir. Çalışma neticesinde ikilemelerin bölge ağzında hangi görevlerde kullanıldığı, hangi şekillerde teşekkül ettiği belirlenmiştir.

Keywords: