Özet:

Geçmişten günümüze insanlara manevî liderlik yapan, tecrübeleri ve ilmiyle yol gösteren, öğütleri dinlenen kıymetli büyükler vardır. Bu kimseler iyi ahlaklı ve olgun kimseler olarak toplumların varlığını ve devamını sağlar toplumun duygu ve düşünce birliğinin oluşumuna katkıda bulunur. Onlar, idealize edilmiş tiplerdir. Türk kültüründe özel bir yeri olan ve bahsedilen özellikleri taşıyan kişiler “bilge insanlardır”. Türk destanlarını incelediğimizde cesur beylerin, yiğitlerin her daim yanı başında olan bilgeleri görürüz. Oğuz Kağan’da bazen Uluğ Türk bazen Irkıl Ata, Yuşı Hoca Manas’ta Bakay, Dede Korkut Kitabı’nda ise Dede Korkut olarak karşımıza çıkarlar. Sözlü kültür döneminin önemli bilgelerinin, günümüzde pek çok farklı eserde yansımaları mevcuttur. Sözlü kültür geleneğimizin bir parçası olan bilge tipini, ikincil sözlü kültür ortamlarında çeşitli kahramanlarda görmemiz mümkündür. Bilge tipinin bir örneğini, Ekim 2020’de yayımlanmaya başlayan Gönül Dağı adlı dizide Ciritçi Abdullah adlı kişi temsil eder. Halk anlatılarındaki bilge kişilerin olaylara dâhil olduğu yerler ile Ciritçi Abdullah’ın dizideki rolü karşılaştırıldığında büyük benzerlikler tespit edilmiştir. Çeşitli değişimler mevcut olmakla birlikte bilge tipi günümüzde hâlâ varlığını sürdürmektedir.

Anahtar Kelimeler: