Views
5
Downloands
2
İran, hem coğrafik konumu hem de tarihî ve kültürel yapısıyla İslam ülkeleri arasında ayrı bir yere sahiptir. İslam öncesine dayanan siyasî, toplumsal ve kültürel miras, İslam’dan sonra yeni bir sürece evrilmiştir. İran, Sünnîlik ve Şiîlik(İmâmiyye) olarak ifade edilen mezhebî kimliklerin ikincisini tercih ve temsil etmiştir. XIV. yüzyılda İlhanlılar döneminde etkisi artmaya başlayan ve XVI. yüzyılda Safevîlerle yeni bir sürece evrilen Şiîlik, İran’da siyaset, toplum, ilim ve tasavvuf alanlarını şekillendirmiştir. Bu meyanda Ehl-i Sünnet düşüncesini benimseyen halkın faaliyetleri kısıtlanmıştır. İran’da Sünnî halk arasında güçlü bir toplumsal desteğe sahip olan tarikatlar da bu durumdan olumsuz etkilenmiştir. Bazı tarikat mensupları idam edilirken, bir kısmı da Osmanlı topraklarına göç etmiştir. İran’da kalanlar ise pek çok sıkıntıya maruz kalmıştır. XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde, Ortadoğu’nun pek çok bölgesinde olduğu gibi İran’daki Sünnî halk arasında da Nakşibendî-Hâlidîlik yayılmaya başlamıştır. Hâlidî şeyhleri İran’da sadece Sünnî tasavvuf geleneğine değil, genel olarak Sünnî kültüre dinamizm kazandırmıştır. Hâlidî şeyhleri uyguladıkları mobil medrese ve tekke modeliyle şehirlerden uzak kırsal kesimlere de ulaşma imkânı bulmuş böylece İran’da çok geniş bir alanda zayıflayan Sünnî kültürün yeniden canlandırılmasına katkı sunulmuştur. Kurulan medrese ve tekkelerle Sünnî entelektüel şahsiyetlerin yetişmesine katkıda bulunulmuş, sohbet halkalarıyla Sünnî kültürün halka ulaştırılması sağlanmıştır. Hâlidî şeyhlerinin İran’da elde ettiği bu başarı bazı çevreleri rahatsız etmiştir. Bu çevreler işi bazı Hâlidî şeyhlerinin yakılarak öldürülmesine kadar götürmekten geri durmamıştır. Bu çalışma, XIX. yüzyılda İran’da faaliyet yürüten Hâlidî şeyhlerinin Sünnî kültürü canlandırmak için nasıl bir çabanın içine girdiklerini, Osmanlı Devleti ve İran’la olan ilişkilerini doküman ve kısmen arşiv belgelerini inceleyerek genel hatlarıyla ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Makaleyi önemli kılan hususlardan biri bu alanda yapılan çalışmaların yok denecek kadar az olmasıdır.
Iran has a distinct place between its geographical location and its historical and cultural structure. The political, social and cultural heritage, which was based before Islam, evolved into a new process after Islam. Iran has preferred and represented the two religious identities expressed as Sunnity and Shiity (Imamiyah). The XIV. In the century the influence began to increase during the Divine period and XVI. Shiite, which evolved into a new process with the Safevis in the century, has shaped the fields of politics, society, science and tasavvuf in Iran. The people who accept the Ehl-i Sünnet thought are limited to the activity. In Iran, a strong social support among the Sunni people has also been negatively affected by this situation. Some of them were sentenced to death, and some of them moved to the Ottoman lands. Those who remained in Iran have suffered many trouble. The XIX. In the first quarter of the century, as in many regions of the Middle East, the Sünni people in Iran began to spread Nakshibendî-Halidî. His Holidays have given dynamism not only to the Sunni Tasavvuf tradition in Iran, but to the Sunni culture in general. They have found the possibility to reach rural areas away from cities with the mobile medrese and tekke model they applied, so it has been presented a contribution to the restoration of the Sunni culture weakening in a very broad area in Iran. The established medrese and tekkeles have contributed to the development of the Sunni intellectual personalities, and the conversations rings have provided the transmission of the Sunni culture to the public. The success of the Holy Shaykh in Iran has disturbed some of the surroundings. These surroundings did not stop taking the work back until some of the Hâlidî sheches were burned and killed. This is the XIX. The aim is to reveal how the Haldish shihs who operate in Iran in the century made their efforts to revive the Sunni culture, their relations with the Ottoman State and Iran by examining the documentary and partially archive documents with their general lines. One of the points that makes the article important is that the work done in this field is too little to disappear.
Field : İlahiyat
Journal Type : Uluslararası
Article Detail 
Similar Articles
Download PDF
Journal Information
Listen Paper
Cite
Print This Page
Share
Mendeley
