Abstract:

İslamiyet’in yayılmasıyla birlikte Arapların dilinde bazı hataların görülmesi bilinen bir gerçektir. Bu hataları düzeltmek üzere Hz. Ali’nin gayretleriyle başlatılan çalışmalar, Emevîler döneminde devam etmiş, Abbâsiler’in ilk döneminde de yoğunlaşmıştır. Bu çalışmalar esnasında ortaya çıkan Basra ve Kûfe ekolleri, çalışmalara ayrı bir önem kazandırmıştır. IX. yüzyıldan itibaren ise Bağdat’ta bu iki farklı görüşü seçmeci bir metot kullanarak uzlaştırmaya çalışan İbn Keysân, İbn Cinnî ve Zemahşerî gibi gramer âlimleri ortaya çıkmıştır. Bunlara Bağdat Ekolü adı verilmiştir. Şüphesiz, Bağdat ekolünün en önemli şahsiyetlerinden birisi olan Türk âlimi Zemahşerî, kendisinden önceki pek çok dil âliminin görüşlerini inceleyerek bunların bir kısmını desteklemiş ve hatalı gördüklerini de eleştirmiştir. Her konuda kendi görüşleri ve tercihlerini ifade etmesi, ilk defa kendisinin öne sürdüğü fikirlerinin olması, hadis-i şerifle istişhatta bulunan ilk âlimlerden olması ve nahivle ilgili ikinci ana kaynak konumunda olan el-Mufassal eserini kaleme almış olması onu gramer alanında daha değerli hale getirmiştir. Bu makalede, Zemahşerî'nin etkilediği ve etkilendiği şahıslar, Arap gramerine katkıları, görüşleri ve bu alandaki yeri ele alınmıştır.

Keywords: