Abstract:

Edebî metinler; toplumun zihniyetini, inançlarını, değerlerini, kadın-erkek ilişkilerini ve toplumsal rollere dayatılan beklentileri yansıtır. Halk edebiyatı metinleri ise çoğunlukla kolektif bir yaratımın ürünü olmaları dolayısıyla yaratıldıkları toplumun algısını açığa çıkarmada bireysel edebiyat ürünlerine göre daha işlevseldir. Dolayısıyla toplumun değer yargılarını halk edebiyatı metinleri üzerinden takip etmek hemen her zaman mümkün olmuştur. Halk edebiyatı metinlerinin türlerine göre metinlerde işlenen konular değişiklik gösterir. Buna göre nesir anlatılar, sosyal hayatı daha ayrıntılı ve daha realist aktarırken nazım anlatılarda simgesel bir anlatım ve hayal dünyası söz konusudur. Nazımla nesrin karışık olduğu halk hikâyeleri ise hem realist hem de hayal ürünü sembolleriyle diğer halk edebiyatı türlerine göre beşerî ve toplumsal konuları bir arada barındırması yönünden toplumsal ve bireysel konulara bütüncül açıdan ayna tutan bir rol üstlenir. Bu bağlamda halk edebiyatı metinleri aracılığıyla kadın-erkek ilişkileri ve toplumun, toplumsal cinsiyet rollerinden beklentileri tespit ve takip etmek mümkündür.  Bu çalışmada inceleme nesnesi olarak bir halk hikâyesi olan Âşık Garip Hikâyesi seçilmiştir. Âşık Garip Hikâyesi, konusunu yaşamış bir âşığın hayatından alan ve realist çizgilere sahip, çift kahramanlı bir aşk hikâyesidir. Konusu itibarıyla kadın erkek ilişkileri üzerine temellendirilmiş olan Âşık Garip Hikâyesi, toplumsal cinsiyet rollerinin tespit edilmesi noktasında önemli veriler barındırmaktadır.  Bu bağlamda çalışmada, toplumsal cinsiyet rollerinin belirgin şekilde yansıdığı düşünülen Âşık Garip Hikâyesi, feminist teori bağlamında incelenerek ataerkil düzenin kadın yaşamı üzerine etkisi metinden hareketle belirlenmeye çalışılmıştır.

Keywords: