Özet:

Klasik anlamda kurallara ve ilkelere bağlanan mekan kuruluşları, Modern dönemden itibaren hem teknik anlamda hem de düşünsel ve bilimsel sorgulamalar sonucunda parçalanmaya ve sanatçının gözüyle yeniden inşa edilmeye başlanmıştır. Bu süreç tuvalin bir yanılsama alanı olmaktan çıkarılıp bir yüzey olarak algılanması, zamanla “varlıkların biçimi olarak” kimi sanatçılarca figürün resimden çıkarılmasıyla sonuçlanmıştır. Modern idealizmden uzaklaşan bir tavırla özne ve nesne arasında kurulan estetik ilişki de sorgulanmıştır. Diğer taraftan mekan ve nesne tasarımları özü açısından yine özne (sanatçı) tarafından inşa edilen bir hal alırken, aynı zamanda öznenin (sanatçı/izleyici) algısına etki etmekte ve bildiği şeyin, zihninde yaratmış olduğu önyargıları değiştirmektedir. Aynı zamanda mekan ve beraberinde barındırdığı nesnenin varlığı da izafileşmiştir. Günümüz sanatında gerçek mekan sanatçının eylem alanı ve gerçek nesne onun aracı [amacı] olarak görülür. Yine bu bakış doğrultusunda kamusal mekanlarda sunulan sosyo-politik projeler ise izleyici etkileşimlidir. Hatta izleyici zaman zaman yapıtın merkezindedir. 1960’lı yılların kitle üretimi odaklı anlayışı, sanatçıları da aynı yolu -tam tersi amaçlarla- izlemeye itmiştir. Üretimlerinin temelinde, bilince etki edecek oluşumlar vasıtasıyla izleyicinin farkındalığını uyarmak vardır. Başka bir deyişle didaktik ve mesafeli olmak yerine, tasarlanan proje vasıtasıyla izleyicinin mutlak algısında bir kırılma yaratılır. Böylelikle gerçek mekan izleyiciler tarafından sorgulanırken, zaman zaman onlar tarafından oluşturulabilmesi de mümkün kılınır. Bu açık tavır, kitle iletişim araçlarıyla körleşen ve kendi güvenli alanına veya kimliğine hapsolan izleyiciyi bulunduğu mekanla ve diğer bedenlerle iletişime geçmeye iterek yeni bir estetik anlayışı da gündeme taşır.

Anahtar Kelimeler: