Özet:

Orta Asya’da yaşayan bir Türk topluluğu olarak Kırgızların dini hayatı, toplumsal yapıda dinin konumu ve icra ettiği roller ekseninde çok çeşitli değişkenlere göre incelenebilir. Zira Kırgız toplumunun dinî hayatı, Türklerin tarihten bugüne taşıdıkları dini düşünce, inanç, ritüel ve sosyal uygulamalarla örüntülenmiş birikim ve tecrübelere sahiptir. Kırgızların kendileriyle aynı bölgede yaşayan diğer Türk toplulukları ile iç içe yaşamış olmaları nedeniyle benzer karakteristikler üzerine kurulu bir dinî-sosyal yaşam pratiğine sahip olduğu söylenebilir. Ancak bu durum, onların dini hayatlarının ve dini-toplumsal yapılarının diğer topluluklarla bütünüyle örtüştüğü anlamına gelmez. Nitekim söz konusu yapıların bazı özelliklerle birbirilerinden ayrılmaları mümkündür. Bu çerçevede, Kırgızların İslâm’ı diğer topluluklara göre daha geç kabul etmiş olmalarının, onların İslâm'ı iyi öğrenememiş veya iyi uygulayamamış olma ihtimalini beraberinde getirdiği iddia edilmektedir. Aynı şekilde Sovyet döneminde uygulanan din karşıtı politikalar, özellikle günümüz Kırgızistan’ında din-toplum ve değerler üçgeninde yaşanan kırılmaların ana eksenini oluşturmaktadır. Yine zaman-mekan ilişkisinin de Kırgızların İslamiyet’le kurdukları ilişkinin niteliği üzerinde belirleyici bir değişken olduğu vurgulanmaktadır. Örneğin, dağlık bölgelerde yaşam sürmek zorunda olmaları, bu durumun doğal sonucu olarak hayvancılıkla geçimlerini sağlamaları ve göçebe hayat tarzını devam ettirmeleri gibi hususlar, Kırgızların İslam algısı üzerinde etkili değişenler olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira yerleşik hayatı teşvik eden İslâm açısından bakıldığında, göçebe hayat tarzı, milletlerin temel kök değerler etrafında bütünleşerek kültür ve medeniyet inşacısı olmak karakterini olumsuzluk yönde etkilemektedir. Bu çerçevede tebliğimizin amacı, çeşitli kaynaklarda birbiriyle çelişen bilgilerin yer aldığı Kırgız toplumunun dini hayatı konusunda sosyo-kültürel ve tarihsel bilgi ve belgelerden hareketle genel bir çerçeve ortaya çıkarmaktır. Tebliğimizde Kırgızların dinî hayatının, İslâm öncesi, İslam sonrası ve günümüz olmak üzere üç başlıkta ele alınması planlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: