Özet:

Birinci Dünya Savaşı (1. DS) 1914-18 yıllarında ‘ekonomik savaş’ ile ‘savaş ekonomisi’ arasında geçmiş bir cephe savaşları bütünüdür. 1. DS’nın nedenleri genellikle ‘ekonomik’tir. Bu nedenlerden bazıları şunlardır: Atlantik’in iki yakasındaki devletlerin askeri, politik ve ekonomik güç yarışına girmeleri; mevcut uluslararası ticari engelleri aşma çabası; enerji, hammadde arz güvenliğini ve sanayi için girdi akışını sağlama arzusu; sömürgeleştirme fırsatlarını ve çeşitli rantları yakalama ihtiyac1. Milyonlarca insanın ölümüne yol açan 1. DS’nın genel sonuçları da ‘ekonomik’ ağırlıklıdır: Örneğin savaş bittiğinde dünyanın politik coğrafyası gibi ekonomik coğrafyası da değişmiş; silah sanayisi daha fazla büyümüş, üretimde ülkeler arası rekabet kızışmış ve 1929 Dünya Ekonomik Bunalımının ön koşulları oluşmuştur. Savaş sürecinde savaş ekonomisi uygulanmış, bu politika savaştan sonra devam etmiştir. Savaş ekonomisi kitlesel işsizlik ve yoksulluk ile mücadelenin yanı sıra, savaş tazminatları, dış borçlanma, karşılıksız emisyon ve karne ile tüketimi doğru yönetmeyi kapsamaktadır. 1. DS ve sonuçları İ. Haldun’un “Her milletin üç devri vardır; fetih, durma, çöküş devri” şeklindeki tarih görüşünü doğrulamıştır. 1. DS’na katılan tüm devletler gibi o zaman birer imparatorluk olan Avusturya-Macaristan ve Osmanlı devletleri de savaş bütçesi yoluyla savaş ekonomisi uygulamışlardır. Savaş ekonomisi uygulamalarının hedefi duraklama ve çöküşü engellemek,azından geciktirebilmektir. Fakat anılan imparatorluklar diğerleri gibi çöküşten kurtulamamışlardır.

Anahtar Kelimeler: