Özet:

Öz: Felsefeciler, özellikle hukuk felsefecileri, genelde hukukun en temel idesi olarak niteledikleri adaletin tanımlanmasının zor, hatta imkânsız olduğunu ifade etmişlerdir. Müslüman bilginler açısından ise adalet esas itibariyle tanımlanabilir ve gerçekleştirilebilir bir şeydir. “Adalet nedir?” sorusuna, İslam bilginleri genel olarak “Adalet dengedir, orta noktadır.” cevabını vermişler ve bunu temelde biri bireysel diğeri toplumsal olmak üzere belli başlı iki düzey açısından birbirini tamamlar mahiyette açıklamışlardır.  Bireysel düzeydeki denge daha çok ahlaki erdem bağlamında insanın şehevî, gazabî ve behîmî arzularının ifrat ve tefritten uzak olarak denge noktasında, orta bir seviyede tutulması anlamında alınır. Üç temel ahlaki erdem kabul edilen hikmet, iffet ve şecaat, bunların aşırı uçlarından kaçınarak sağlanabilmekte ve bu dengenin sağlanması adalet sonucunu vermektedir. Üç temel erdemin ifrat ve tefritten korunması durumunun adalet olarak nitelendirilmesinde olduğu gibi zarûrat-ı hamse denilen ve korunması şeriatın amacı olan beş temel değerin (can, din, akıl, mal ve nesil) korunup gerçekleştirilmesi de toplumsal-hukuki adalet sonucunu vermektedir. Bu bakımdan beş temel değer arasında adaletin özellikle sayılmasına gerek duyulmamış, belki de korunması amaçlanan beş temel değerin gerektiği biçimde korunması durumunda adaletin gerçekleşmiş olacağı düşünülmüştür. Kur’an’daki kullanımlardan ve İslam bilginlerinin ona atfettikleri anlam ve getirdikleri yorumlardan hareketle “adalet”in içeriğini belirlemek ve bu içeriğin İslam bilimlerine ve özellikle fıkha nasıl yansıdığını tespit etmek ve bu tespitler üzerinden İslam bilginlerinin adaleti gerek birey gerekse toplum açısından nasıl gözle görülür, elle tutulur ve gerçekleştirilebilir bir şey haline getirdiklerini ortaya koymak bu yazının temel amacını oluşturmaktadır

Anahtar Kelimeler: