Abstract:

Alımlama Estetiği, edebiyat metinlerine okur merkezli yaklaşım sunan bir teoridir. Bu kuram, metinlerin okur tarafından nasıl algılandığını ve yorumlandığını inceleyerek edebiyat eserlerinin anlamını ve etkisini daha iyi anlamayı amaçlar. Alımlama Estetiği, Wolfgang Iser, Hans Robert Jauss, Stanley Fish gibi önemli edebiyat teorisyenleri tarafından geliştirilmiştir. Bu araştırmada, İbn Tabâtabâ'nın I´yâru’ş-Şi´r adlı eserindeki metne yaklaşımın alımlama estetiği ile ne kadar örtüştüğü ve bu yaklaşımın temel savlarından biri olan “metnin hazzı” ilkesinin İbn Tabâtabâ’da nasıl ele alındığı araştırma konusu edilmiştir. Alımlama estetiğinin içerisinde yer alan “metnin hazzı”, metnin estetik niteliklerine vurgu yapar. Metin ile okur arasındaki etkileşimin bir sonucu olan “metnin hazzı”, metinde bulunan boşluklardan, yoruma açık ifadelerden ve okurun aktif olmasını gerektiren dil oyunlarından kaynaklanır. Okur bu tarz metinden estetik deneyim elde eder ve beklentiler çevreniyle birlikte sanatsal hazzı içerimler. Alımlama estetiği bağlamında İbn Tabâtabâ’nın okuruna metinde verdiği sanatsal hazzın metin üreticisi ve okuru olmak üzere iki ucu bulunmaktadır. Şair üretici tarafta metnini, okuruna daha fazla etkide bulunmak için dil ve kültür unsurlarına dikkat ederek oluşturur. Okur ise önceki okumalarından veya yaşantı olarak edindiği tecrübelerinden hareketle metni daha iyi anlamlandırır. Böylece İbn Tabâtabâ’nın istediği estetik tepki gün yüzüne çıkar. Bu makalenin amacı yirminci yüzyılın sonlarına doğru kuram halini alan “alımlama estetiğinin” dile getirdiği “edebî hazzın” İbn Tabâtabâ’daki görünürlüğünü, kuramla örtüşen veya özgün yanlarını ele almaktır. Araştırmaya İbn Tabâtabâ’nın konu edilmesininin sebebi ise hicrî dördüncü asır gibi Arap edebî eleştirisinin erken bir döneminde, onun metinden hareketle dinleyiciye, kuramsal bir ifade olarak ise okura değer atfetmesi ve özellikle edebî hazza sıkça vurgu yapmasıdır.

Keywords: