Özet:

Antik dönemde Suriye ile sınır oluşturan Güneydoğu Anadolu Bölgesi kapsamında bulunan ve Amida olarak bilinen Diyarbakır, Suriye ve Doğu Akdeniz havzasından içeriye yönelen ticaret yollarının yakınında yer alan konumundan kaynaklanan nedenlerle, Roma ve Doğu Akdeniz kökenli ürünlerle tanışıktır. Arkeolojik çalışmaların Prehistorik dönemler üzerine yoğunlaşması, bölge genelinde klasik çağların yeterince algılanamamasına neden olmuştur. Ancak, başta Diyarbakır Müzesi olmak üzere, diğer müzelerde bulunan ürünler, bölgenin Klasik çağlarının ve devamının aydınlanmasında, az da olsa, önemli veriler sunmaktadırlar. Diyarbakır Müzesi’nde bu amaca hizmet eden satın alma yoluyla oluşturulmuş zengin bir koleksiyon oluşturan cam eserler, ait oldukları dönemin sosyo-kültürel dokusuna kendi açılarından getirdikleri yaklaşımlar açısından ayrı bir öneme sahiptirler. Özetle, ayrıntılı envanter kayıtlarına sahip olmamakla beraber, Diyarbakır Müzesi’ne satın alma yoluyla kazandırılmış zengin cam eserler arasında, korunma durumları, malzemeleri, üretim teknikleri ve biçimsel ayrıntılarıyla seçilerek çalışmaya konu edilmiş cam eserler, geniş bir coğrafyada, özellikle Roma İmparatorluğu’nun yayılım gösterdiği alanlarda bulunan eserler karşılaştırma olanağı sunmaktadır. Söz konusu eserler doğrudan benzerlere sahip olmaları yanı sıra, atölye ve yöresel geleneklerden kaynaklanan nedenlerle bazı açılardan farklılık yansıtmaktadırlar. Bununla beraber, hepsinde gözlemlenen ortak özelliklerin başında, üfleme tekniğiyle üretilmiş olmaları gelmektedir ki, bu olgu ürünlerin tamamının Roma dönemine aitliğinde yol göstericidir. Zamansal açıdan yaklaşık İ.S. 1-6. yüzyıllar arasını ilgilendiren tarihleriyle, bölgesel üretimler oldukları kabul edildiğinde, geleneksel bir üretim alanı oldukları anlaşılmaktadır. Öncelikle, İ.S. 1.yüzyıl ile 4. yüzyıl arasında yayılım gösteren, Doğu Akdeniz kökenli Suriye, Filistin, Kıbrıs ve Mısır bulgularıyla benzerlikler yansıtmaları nedeniyle, ya bu merkezlerdeki atölyelerde üretilmiş, ya da bunların etkisinde yerel üretilmiş ürünler olduklarını söylemek olasıdır. söz konusu ürünleri belirli bir merkez ya da atölye üretimi olarak eğerlendirmektense, geniş anlamda Doğu Akdeniz üretimleri olarak nitelendirmek daha doğru olacaktır.

Anahtar Kelimeler: