Özet:

Arap dili fesâhatinin bozulmasıyla dilin derlenme ve kurallara bağlanması ameliyesinde dilsel malzemenin en önemli ürününü teşkil eden şiir, hem Arap dili hem de genel anlamda Kur’ân’ı doğru okuma ve yorumlamada önemli bir kaynak olmuştur. Yine nahvin sistemleşmesi üzerindeki etkisi ve nahvin Kur’ân tefsirindeki önemi düşünüldüğünde şiirin dolaylı olarak Kur’ân tefsirine hizmet ettiği de aşikârdır. Kur’ân yorumunda şiirle istişhâdın ilk örnekleri sahabe döneminden başlamış, hicrî ikinci asırda Ebû Ubeyde, Ahfeş, el-Ferrâ, gibi filolog dilci ve müfessirlerin Meânî’l-Kur’ân, Garîbu’l-Kur’ân ve Lugâtu’l-Kur’ân’a dair çalışmalarıyla bir hayli yaygınlaşmıştır. Daha sonraki dönemlerde dilsel kural ve ıstılâhların gelişmeye başlamasıyla bu istişhâd yöntemi İbn Kuteybe, Taberî, Zeccâc, Nehhâs, Zemahşerî, İbn Atiyye, Kurtubî ve Semîn el-Halebî gibi birçok müfessirin tefsir çalışmalarıyla daha da geliştirilerek devam ettirilmiştir. İşte bu çalışmada sözkonusu yöntemi geniş bir şekilde tefsirinde uygulayan ve âdeta mini bir şiir ansiklopedisi görümünde olan Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî el-Kurtubî’nin “el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân” adlı tefsiri şiirle istişhâd yöntemi açısından değerlendirilmeye tabi tutulacaktır. Çalışmada öncelikle genel olarak Arap şiirin Arap toplumundaki yeri ve önemi, geçirdiği süreçler, İslâmî dönemdeki yeni durumu ve algısı, ilimlerde şiirle istişhâd meselesi, Arap dili ve Kur’ân’ı anlama ve yorumlamada şiirin önemi ve gerekliliği gibi hususları ele aldık; ardından Kurtubi’nin “el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân” tefsiri üzerinden onun dilde ve Kur’ân’da şiir ve şiirle istişhâd yöntemine bakışı ve tefsirindeki uygulamalarını incelemeye çalışarak sözkonusu bu yönteme katkılarını ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler: