Özet:

İnsan psikolojisi yaşamın her alanında olduğu gibi edebiyatta da kendisine çokça yansıma alanı bulması bakımından sık sık edebiyatçıların ilgi alanına dahil olmuştur. Çünkü insan zihni ve psikolojik yapısı tüm içeriğiyle kendisini açık etmeye meyillidir. Psikoloji zaman zaman baskılanabilir olsa da, edebiyat psikolojik yapıya özgürleşebileceği bir alan sunar. Çünkü sanatçı yaşantısını, bilinçaltını, psikolojik yapısını tüm varlığıyla beraber eserine yansıtan kişidir. Sanatçı-eser-psikoloji üçlüsünü birbirinden ayırmak mümkün değildir. Edebiyat ve psikoloji arasındaki bu ilişkiyi incelemek psikanalitik halkbilimi kuramının çalışma alanıdır. Psikanalitik kuramın kurucularından olan Carl Gustav Jung insanın zihninin kolektif bilinçdışı olarak adlandırdığı doğuştan sahip olunan yapının arketiplerle dolu olduğu fikrini öne sürmüştür. Başka bir deyişle insan zihni doğuştan sahip olduğu birtakım kalıplarla varolur. Persona, gölge, anne, bilge adam gibi çeşitli arketiplerin bulunduğu kolektif bilinçdışı insanın isteği dışında zaman zaman kendisini açık eder. Edebiyat eserlerine bakıldığında da bunun örneklerine çokça rastlanır. Bu çalışmada halk edebiyatı ürünleri arasında yer alan Karacaoğlan şiirleri Jung’un arketip kavramı bakımından ele alınacak ve Karacaoğlan’ın şiirlerindeki gölge ve anne arketiplerinin yansımaları irdelenecektir. Bu doğrultuda ilk olarak Jung’un psişe ve arketip kavramları üzerinde durulacak, ardından ise incelemede göz önünde bulundurulacak şiirlerde gölge ve anne arketiplerinin yansımaları gözlemlenecektir. Böylece 17. yüzyıl halk şairlerinden olan Karacaoğlan'ın şiirlerine arketipsel yaklaşımla Karacaoğlan'ın şiirini oluşturan psikolojik alt yapıyı tespit etmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: