Özet:

İnsanları iyiye, doğruya ve güzele yöneltmek; topluma faydalı, ahlâklı bireyler yetişmesini sağlamak amacıyla kaleme alınan eserlere nasihat-nâme, pend-nâme, öğüt-nâme vb. adlar verilir. Okuyanları ahlâkî ve sosyal açıdan kemale ulaştırmayı amaçlayan ve böylece örnek şahıs, olgun insan tipini yetiştirmeyi gaye edinen pend-nâmeler didaktik eserler arasında yer alırlar. Pend-nâmeler manzum, mensur veya manzum-mensur karışık şekilde meydana getirilmiş olup; okuyanın eserden didaktikî mahiyette dersler çıkarması maksadıyla sade, anlaşılır bir dille yazılmışlardır. Türk edebiyatında ilk örneklerini atasözü ve deyimlerin teşkil ettiği pend-nâmeler; komşu hakkından zinâya, evlât sevgisinden riyâya kadar birçok konu hakkında kaleme alınmışlardır. XV. yüzyıl Fatih Sultan Mehmed devri şairlerinden, Şeyh Ahmed İlâhî de mesnevî nazım şekliyle 45 beyitlik bir pend-nâme kaleme almıştır. 45 beyti hâvi olan eserde müellif, ârifler ve mürşid-i kâmiller üzerinden insanlara pend ü nasihatte bulunmuştur. Genel manada toplum içinde uyumlu bir insan modelini hedef alan İlâhî, bu model vasıtasıyla nasihatlerini beyan eder. İnsanları iyiye ve doğruya sevk edici ilâhî emirleri aktarmaya çalışan müellif, toplumun her ferdini kucaklayıcı bir davranış modeli de çizmeye gayret eder. Devrin padişahına sunulan bu eserde müellif, her üç dilin imkânlarından da istifade etmeye çalışmıştır. Bu makalede pend-nâme nazım şekli, Şeyh Ahmed İlâhî’nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri üzerinde durulduktan sonra, söz konusu pend-nâmenin transkribe edilmiş metni, şekil ve muhteva özellikleri açısından incelenecektir. Ayrıca, Arapça kısımların da transkribi yapılarak, bu bölümlerin genel manada ne ifade ettiği dipnotta gösterilecektir.

Anahtar Kelimeler: