Özet:

Modern çağın simgeleri denildiğinde ilk akla gelenlerden biri de fotoğraftır. Resim sanatı ile karşılaştırılması, kopuşu, kendi başına bir sanat sayılıp sayılamayacağı gibi çatışmalara ve gerilimlere yol açan fotoğrafın aynı zamanda belgesel bir niteliği de vardır. Bu nitelik deaz diğerleri kadar güncelliğini koruyan bir tartışmadır. Geçmişte orta sınıfa özgü bir etkinlik olan fotoğraf zamanla yaygınlaştı. Özellikle toplumsal olaylar söz konusu olduğunda önemi bir hayli arttı. Neredeyse gerçek dünyanın yerini alan görsel imajlar ve bunların birer kanıt sayılıp sayılamayacağı meselesi fotoğrafın çok geniş bir sahaya yayılan kullanımıyla derinleşti.  İşittiğimiz, doğruluğunun ispatlanmasını istediğimiz şeyin fotoğrafını görmek isteriz. Kayıt altına alınmış olmak önemlidir. Fotoğrafın çarpıtılma ihtimali yüksek olsa bile biz o fotoğrafı görmek isteriz. Bazen fotoğraflar yazılı olarak iletilen şeylerin doğruluğunun ispatı görevini de görürler. Belgesel nitelikteki fotoğrafa yönelik eleştiri söz konusu olduğunda akla gelen ilk isim Sontag’dır. Fotoğrafın belgeselliğini sorgulayan Sontag için gerçeklik ve görüntü arasında artık kapanmaz bir yarık açıldı. Onun, ısrarla fotoğraflara eşlik eden bir alt yazı olmasa onlar hakkında yorumun eksik çoğu zamanda hatalı olacağını belirtmesinin ardında da bu görüş vardır. Fotoğraf ancak bir açıklama ile beraber belge niteliği kazanacaktır. Bu uygulama Sontag’a göre oldukça yaygındır. Çünkü fotoğrafın bir de kendisinin bir bilgi nesnesine dönüşme, bilgiyi çoğaltma işlevi vardır. . Sontag’ın fotoğrafın belgesel olma özelliğine dair hiç değilse temkinli olmasının ardında birkaç gerekçe vardır. Bunlardan ilki fotoğrafın gerçeklik fikrini değişime uğratmış olmasıdır. Öyle ki ancak bir alt yazı ile biz aslında fotoğrafı bir gerçeklik alanına yerleştirebiliriz. Bir diğer gerekçe aslında çağdaş bir klişe olan fotoğrafın bizi hissizleştirdiği fikridir. Öyle ki korkunç imgelere sürekli, durmadan maruz kalan bireyler bir süre sonra bu görüntünün etkisine kapılmazlar bile. Aynı klişeyi sinemada da görürüz. Çağdaş yönetmenler bunu fazlasıyla kullanmışlardır. Örneğin Haneke filmlerinde arka fonda açılmış televizyonda savaş ve şiddet görüntüleri akarken bir yandan da aile akşam yemeğini huzur içerisinde yemeğe devam eder. Acının ya da şiddetin enformasyonun, o hızlı akışın figürü olması elbette ki bu görüntülerin etkisini azaltır. Korkunç imgeler sağanağı hissizleştirir ancak yine de belge olma niteliğini yitirmezler. Sontag’ın diğer bir gerekçesi savaşların bitimsiz, sonu olmayan ve önlenemeyecek olması gerçeğidir. Ona göre bu fotoğraflar başlı başına bir retorik türüdür ve bir olguyu tekrarlayarak çoğaltılırlar. Onu basitleştirirler. Oysa aynı fotoğraflar için Sontag’dan farklı olarak Linfield, fotoğrafların bizlere insan olanı anlamadaki mecburi başarısızlığımızı öğrettiğini söyler. Bu anlamda fotoğraf belge niteliği olmasının yanı sıra siyasal bir bilinç de yaratır.  Sontag, fotoğrafın üzerimizde bir etki bıraktığını kabul etmekle beraber bunun geçiciliğine vurgu yapmıştı. Ona göre fotoğrafın yarattığı “şok” etkisiydi ve bu etki de bize yorumlama imkânı sunmamaktaydı. Bir fotoğraf ancak altındaki açıklama metni ile açıklık kazanıyordu. Dolayısıyla Sontag 

Anahtar Kelimeler: