Özet:

Ad ve soyadı kişiye bir taraftan bir kimlik sağlarken öte yandan içinde bulunduğu toplumun diğer üyeleri ile her çeşit sosyal ilişkiyi sürdürmede önemli bir işleve sahiptir. Gerek kişiler arası ilişkilerde gerekse kişiler ile devlet arasındaki ilişkilerde önemli bir role sahip ad ve lakap/soyadı kullanımı, nüfusun az olduğu dönemlerde herhangi bir sıkıntıya yol açmamıştır. Bu durum, ancak Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar devam edebilmiştir. Böyle bir ortamda günümüz toplum yaşamını kolaylaştıran faktörlerden biri olan Soyadı Kanunu toplum hayatı için önemli bir değişim ve gelişimin habercisi olmuştur. Bu araştırmanın amacı, Ağrı’da soyadı tercihlerinin yansımalarını; son çeyrek asırda soyadı tercihleri ile kişi, aile ve sosyal yaşantı arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Ek olarak Soyadı Kanununun koyduğu sınırlamalar karşısında adlandırmaların nitelikleri, soyadı tercihlerindeki sosyal değer ve motifleri tespit etmektir. Yapılan bu çalışma, nitel bir araştırma olup veriler doküman incelemesi ve literatür taraması yoluyla toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Ağrı il merkezindeki 2’si İlkokul,  2’si Ortaokul 2’si Lise olmak üzere toplam 6 okuldan elde edilen 641 soyadı ile Nüfus ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğünden sağlanan ağrı iline ait nüfus kayıtları esas alınmıştır.  Bu kayıtlardaki soyadlarının sıklık durumları belirlenmiştir.  Bu araştırma sırasında, konuyla ilgili yazılı kaynaklar taranmıştır. Yapılan araştırma sonucunda soyadı uygulamasının toplum hayatı için önemli olduğu sonucuna varılmıştır. Soyadı Kanunun devlet işlerini yürütmede kolaylıklar sağladığı, soyadı uygulamasının toplum hayatına olumlu yararlar sağladığı; geçmişten günümüze gelindikçe dikkat çekici olumlu yansımaların ortaya çıktığı sonucuna varılmıştır. Soyadı kanunundan sonra birçok yeni kelimeler türetilmiş, kelime sonlarına getirilen eklerle Türkçe zenginleştirilmiştir. Ayrıca bu kanunla "ağa, paşa" gibi unvanlar da kaldırılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: