Abstract:

Klasik Fars ve Türk edebiyatında ortak olarak kullanılan çok sayıda imge vardır. Bunlardan biri de şem’ yani mumdur. Bu imge daha kuruluş aşamasında her iki edebiyatta kullanılmıştır. Şem’/mum, şiirlerde ya tek başına ya da pervâne ile birlikte ve de “âşık-maşuk” ilişkisi içerisinde ele alınmıştır. Kaynağı hadis ve kuran’a dayanan şem’ ve pervâne imgesine şairler, gerek divanlarda gerekse mesnevilerde hem beşerî hem de ilahî aşkın anlatım ve yorumunda yer vermişlerdir. Bunlardan biri de Fars edebiyatının tanınmış şairlerinden olan Hâcû-yı Kirmânî’dir. Adı geçen şair, şem’ imgesini çok boyutlu olarak ele almış ve imge dünyasında ona alışılmışın yanında alışıla gelmeyen anlamlar da yüklemiştir. Ayrıca şem’ kelimesinden hareketle bazı mazmunlar da oluşturmuştur. Şair, şem’ kelimesini ay, güneş, gökyüzü, yıldız anlamlarında kullanmış, sevgili, güzellik, sevgilinin güzellik unsurları, âşık, âşığın beden aksamı, onun maddî ve mânevî hallerini adı geçen kelime ile ifade etmiştir. Bu ifadede şem’ kelimesini ya benzeyen ya da kendisine benzetilen yapmıştır. Şem’-i şebistân, şem’-i meclis ve benzeri ifadelere özel anlamlar yüklemiştir. Bunlardan başka o, şem’in ağlaması, gülmesi gibi birçok tasavvuru şem’ imgesiyle yansıtmıştır. Kısaca şem’ kelimesi Hâcû’nun hayal dünyasında farklı çağrışımlar oluşturmuştur. Bütün bu çağrışımlar, benzetmeler ve imgeler klasik Türk şiirine de yansımıştır.

Keywords: