Abstract:

Tanzimat Fermanı ile bir devlet politikası olarak başlayan modernleşme, kısa bir süre içerisinde devletin bütün organlarına yayılarak toplumun gündelik hayatını da etkiler. Yüzyıllar boyunca Doğu kültürü ile yoğrulan Osmanlı toplumu, kendine özgü kültürünü yaratarak gelenek ve göreneklerini oluşturur. XIX. yüzyılda Tanzimat’la birlikte Batı kültürüyle yoğun biçimde temas kurmaya başlayan Osmanlı toplumu, yeni bir medeniyet dairesi içine girerek, kendi kültürel kimliğini sorgulamaya başlar. Bu dönemde, ilk etapta tercüme faaliyetleriyle şekillenmeye başlayan Türk edebiyatı, kısa bir süre sonra yayımlanmaya başlayan telif eserlerle toplumun meselelerine temas etmeye başlar. Sosyal fayda düşüncesini benimseyen Tanzimat yazarları, düşünsel ve edebi faaliyetlerini de toplumu aydınlatmayı amaçlayarak gerçekleştirirler. Ahmet Midhat Efendi başta olmak üzere, dönem içerisinde roman yazan pek çok Tanzimat aydını, Batılılaşma sürecini yaşayan toplumun muhtelif meselelerini eserlerinde konu edinir. Ancak, bu dönemin ilk yerli roman örneklerine bakılacak olursa, yazarların beslendikleri Batılı kaynakların, onlar üzerinde ne kadar büyük bir etkiyi haiz olduğu görülür. Bu çalışmada Tanzimat dönemi roman kahramanlarının okuma faaliyetleri incelenerek, dönemin okuma kültürüne ilişkin genel bir değerlendirme yapılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, roman kahramanlarının okudukları eserlerin, onların genel dünya görüşü üzerinde etkisi olup olmadığı tespit edilerek irdelenecektir.

Keywords: