Abstract:

İnsanın ruh ile bedenden meydana gelen bir varlık olduğu ve ruhunun orijin itibariyle duyulur üstü âlemden geldiği iddiası, düşünce tarihinde insanın bu âlemle ontolojik ve epistemolojik ilişkisi meselesini daima canlı tutmuştur. İnsanlığın epistemolojik ilgisinin duyulara konu olan görünen âleme yöneldiği kadar hakkında hiçbir duyusal algının mümkün olmadığı metafiziksel âleme de yönelmesi bundan dolayıdır. Bu da bilginin kaynağı, sınırı, metafiziksel âlemin bilgisinin imkânı, eğer mümkünse bunun hangi epistemolojik yetiler ile elde edilebileceği ve bu bilginin doğruluk değerinin ne olduğu gibi felsefî tartışmaları beraberinde getirmiştir. İslam felsefesi geleneğinde Meşşâî filozoflar olarak bilinen Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd rasyonel metafiziğin en önemli temsilcileri olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü onlar başta Tanrı’nın varlığı ve sıfatları, peygamberlik, yaratma ve yeniden dirilme olmak üzere bu tür metafiziksel meseleleri akıl ile temellendirmeye çalışmışlardır. Onların bu aklî temellendirme teşebbüsleri, Gazzâlî başta olmak üzere birçok düşünür tarafından, metafiziksel meseleler aklın kavrama alanının dışında kaldığı gerekçesiyle eleştirilmiştir. Bu çalışmada, Meşşâî filozofları eleştiren düşünürlerden biri olan İbn Haldûn’un rasyonel metafizik hakkındaki görüşleri, metafiziğin temel meselelerinin akılla temellendirilmesinin mümkün olup olmadığı konusundaki fikirleri üzerinde durulacaktır.

Keywords: