Abstract:

Dilsel örüntüler farklı kullanım ortamlarında çeşitlenme gösterirler. Dillerin çeşitlenme göstermesinin önemli nedenlerinden biri dil ilişkileridir. Dil kullanıcılarının farklı zaman ve ortamlarda öteki dil kullanıcılarıyla yaptıkları temasın sonucunda dilsel çeşitlenmeler ortaya çıkar. Bu durum dil ilişkileri disiplininde birçok çalışmada ele alınmasına rağmen dilsel yapıları kullanım temelli yaklaşımlar ile açıklama girişimleri yok denecek kadar azdır. İlk olarak Üretici Dilbilim ve Bilişsel dilbilim arasındaki metodolojik bir karşıtlığı vurgulamak için kullanılan Kullanım Temelli Yaklaşım, dili sosyal ve bilişsel bir insan davranışı olarak alır ve bu bağlamda açıklamalar arar. Nispeten yeni bir teorik bakış açısı sunan bu yaklaşım, dil edinimi ve dil değişimi gibi fenomenlerin açıklanmasında yeni fırsatlar sunar. Genel anlamda 20. yüzyılın sonlarına doğru dilbilimde görünür hale gelen bu yaklaşım, adından da anlaşılacağı üzere dilsel yapılar ile kullanım arasında yakın bir ilişki olduğunu varsayar. Dilin bilişsel organizasyonunun anlaşılması için daha çok kullanımdan elde edilen kanıtlara bakar. Her ne kadar kullanım, yapılan bazı çalışmalarda bilişsel bakış açısı ile ele alınsa da son çalışmalarda dil sisteminin ontolojik statüsü karakter olarak yalnızca bilişsel olarak görülmemekte kullanım hem biliş hem de iletişim merkezli yönleriyle ele alınmaktadır. Çalışmada, yaklaşımın temel kavramları tanıtıldıktan sonra bu bakış açısıyla yapılmış araştırmalar değerlendirilmekte, kullanım temelli yaklaşımın Türkçe dil ilişkileri çalışmalarına sunacağı katkılar üzerinde durulmaktadır.

Keywords: