Özet:

Türkler, birçok üstün meziyetlerinin yanı sıra tarih sahnesine çıktıkları günden bu yana asker bir millet olarak anılmışlardır. Öyle ki yüzyıllarca karşılaştıkları bütün olumsuzluklara ancak bu millî kimlikleri sayesinde karşı koymuşlardır. Askerlik ve savaş, Kıpçak Türklerinde hayati bir öneme sahip olmuştur. Bir milletin hayatında bu derece etkili olan askerlik kavramına ait ünvan ve rütbeler, askerî giyim kuşam, askerlikte kullanılan eşyalar, savunma araç gereçleri, at ve koşum takımları, o dönemde yazılan eserlerin söz varlığına da yansımıştır. Codex Cumanicus, Karadeniz’in kuzeyinde yaşayan Kıpçakların ağızlarından derlenmiş olan dinî metinlerden, çeşitli kelimelerden, kelime listelerinden, bilmecelerden, atasözlerinden ve bazı metinlerden oluşan kaynak bir eserdir. Eser bir sözlük derlemesi olmasının yanında, Kıpçak Türklerinin yaşayışları, gelenekleri, dinî ve ticari hayatları hakkında kıymetli bilgileri ve dönemin söz varlığını da içermektedir. Bu makalede, Codex Cumanicus’ta yer alan askerî terimler tespit edilmiş ve çeşitli başlıklar altında tasnif edilmiştir. Tespit edilen askerî terimlerin çağdaş Kıpçak grubu Türk lehçelerindeki durumu anlam olayları bakımından değerlendirilmiştir. Bu sayede askerlikle ilgili söz varlığının arkaik anlamını koruması, bu anlama ek olarak yeni anlamlar kazanması ya da bu arkaik anlamını tamamen kaybetmesi belirlenmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler: