Özet:

Uluslararası Virüs Sınıflandırma Komitesi (International Committee on Taxonomy of Viruses; ICTV) tarafından yayımlanan raporlara göre tür düzeyinde tanımlanan virüslerin sayısı son birkaç yılda 5.561’den (ICTV 2018b) 9.110’a (ICTV 2020) ulaşmıştır. Yeni geliştirilen moleküler biyoloji teknikleri ve yaygınlaşan saha çalışmaları yanında, virüslerin sadece enfeksiyöz patojenler olarak görüldüğü ve tanımlandığı geleneksel bakışın aksine virüslerin aşı çalışmaları veya genetik temelli tedaviler için biyolojik araçlar olarak da incelendiği günümüzün yeni anlayışı tanımlanan tür sayısındaki hızlı artışın önemli bir nedeni olmuştur. Son yıllarda viral enfeksiyonların epidemiyolojisindeki hızlı değişimler ve pandemik virüslerin küresel düzeydeki yıkıcı etkileri de bilim dünyasının salgın potansiyeli olan virüsler başta olmak üzere viroloji alanına karşı ilgisinin artmasına yol açmıştır. Tüm dünyaya yayılmış türleri ile insanlarda ve hayvanlarda salgınlara neden olan ve bazı türleri yüksek mortaliteli enfeksiyonlarla ilişkili olan alfaviruslar başlıca sivrisinekler aracılığı ile bulaştırılmaktadır. İnsanlarda başlıca artritojenik ve ensefalitik enfeksiyonlarla ilişkili olan alfavirusların bazı türleri ise insanlar için enfeksiyöz veya patojen değildir. Alfavirus cinsinin üyeleri arasında suda yaşayan böcek parazitler aracılığı ile balıklar ve foklar gibi deniz canlılarını enfekte eden türler olduğu gibi, sadece sivrisinekleri enfekte edebildikleri için deneysel çalışmalarda güvenli araçlar olarak öne çıkan türler de bulunmaktadır. Dahası rekombinan alfaviruslar ve alfaviral replikazlar replikatif mRNA’ların tasarlanmasında ve mRNA temelli aşıların geliştirilmesinde biyolojik araçlar olarak kullanılmaktadır. Ensefalit etkeni alfavirusların yaygın görülen türleri için başlıca atlarda kullanılmak üzere geliştirilen zayıflatılmış ve inaktive aşılar mevcut iken, farklı alfavirus türleri için insanlarda kullanılabilecek aşı ve antiviraller için geliştirme çalışmaları halen devam etmektedir. Alfavirusları, tarihçelerinden başlayarak biyolojik ve genomik özellikleri, konak dağılımları ve neden oldukları hastalıklar yönünden güncel literatür verilerine dayalı olarak inceleyen bu makale bu virüslerin temel virolojik karakteristiklerini özetlemektedir.

Anahtar Kelimeler: