Özet:

Zili bir el dokuması olarak üç bölgede; İran, Kafkasya ve Anadolu’da dokunmaktadır. Her bölgenin zili dokuma yapısı, tasarımı, rengi, kullanılan hammadde açısından kendi özelliklerine sahiptir. Zili ahşaptan yapılmış dikey tezgahlarda dokunmaktadır. Anadolu ve Kafkasya’daki zili dokuma göçebe topluluk ve köye ait olurken İran’ın zili dokuması sadece Meybod, Yazd ve Kaşan gibi İran’ın çöl kentlerinde yaşayan gruplar tarafından dokunmaktadır. İran’ın zili’sinde kullanılan hammadde tamamen pamuk ipliğidir, çoğunlukla iki renktir. Mavi-beyaz rengi olan zili,eski ve yaygın zilidir. İran’ın zili dokuma tekniği, düz dokumalar arasındakarmaşık dokumalardan biridir. Anadolu ve Kafkasya zililerinde, desen atkısı üçüncü iplik olarak kullanılır. Anadolu’da desen atkıları, dokumanın sonuna kadar değişmeyecek şekilde belli çözgülerin üzerinden ve altından geçer. Kafkasya’nın zili dokumasında desen atkısı çözgülere sarılarak dokunur. Anadolu’da, zili tekniği ile yer yaygısı yanı sıra, heybeler, çuvallar ve torbalar gibi dokuma da dokunmaktadır. Zili’de kullanılan motifler tamamen geometrik ve soyuttur ve yalnızca Kafkasya’nın Bakü zililerinde, kuş ve hayvan figürları da gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler: