Özet:

Yaşlılarda depresyon ciddi sonuçlara sebebiyet vermektedir, bu yüzden depresyona hassasiyet yaratan faktörleri anlamak, gerekli terapi yöntemlerinin geliştirilmesinde ve uygulanmasında faydalı olacaktır. Yaşlılıkta depresyona sebep olan risk faktörlerinden birisi yürütücü işlev bozukluklarıdır. Yürütücü işlevler üzerinde olumsuz etkisi olabilecek bir faktör geçmişte olmuş veya gelecekte olabilecek olaylara ilişkin kontrol edilemez, soyut, tekrarlayan ve genelde olumsuzluk içeren düşünme eğilimi olarak tanımlanan tekrarlayan olumsuz düşünce şeklidir. Bu araştırmanın amacı farklı yürütücü işlevlerin geriyatrik depresyon ve tekrarlayan olumsuz düşünce arasındaki ilişkide biçimlendirici etkisini araştırmaktır. Araştırmanın örneklemini 60-82 yaşları arasında 128 (63 kadın, 65 erkek) bağımsız yaşayan katılımcı oluşturmaktadır. Katılımcılara depresyon (Geriatrik Depresyon Ölçeği) ve tekrar eden düşünce eğilimini ölçen (Penn State Endişe Ölçeği) özbildirim ölçekleri ile inhibisyon (Stroop Renk-Kelime Testi) ve işler bellek kapasitesini ölçen (Sayı Dizisi Tersten) nöropsikolojik testler uygulanmıştır. Katılımcıların tamamı İstanbul’da ikamet etmektedir ve anadillerini Türkçe olarak belirtmişlerdir. Analizler, işler bellek kapasitesinin depresyon ve tekrarlayan olumsuz düşünce arasındaki ilişkiyi biçimlendirdiğini göstermiştir. Sonuçlara göre, düşük düzeyde tekrarlayan olumsuz düşünce gösteren katılımcılarda, işler bellek kapasitesinin depresyon üzerinde bir etkisi olmadığı bulunmuştur. Buna karşın, yüksek düzeyde tekrarlayan olumsuz düşünce gösteren yaşlılarda işler bellek kapasitesinin yüksek olması tekrarlayan olumsuz düşüncelerin olumsuz etkilerini yumuşattığı ve düşük depresyon puanları ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Ancak aynı biçimlendirici etki inhibisyon için bulunamamıştır. Elde edilen bulgular yaşlılıkta yüksek işler bellek kapasitesinin, depresyon ve tekrarlayan olumsuz düşünce arasındaki ilişkide tampon görevi üstlendiğini göstermiştir. Bu çalışmanın tekrarlayan olumsuz düşünce ve yütürücü işlev bozukluğunun da etkisiyle daha komplike bir hal alan geriyatrik depresyonun tedavisinde önemli bir yol gösterici olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: