Özet:

İbn Haldun, XIV. yüzyılın Müslüman bilim insanları arasında önemli bir yere sahiptir. Yaşadığı dönemin genel yapısına uygun olarak coğrafya dâhil birçok bilimle ilgilenen ancak daha çok sosyoloji ve tarih felsefesinin kurucusu olarak nitelendirilen bir bilim insanıdır. Dile getirilen anlamda İbn Haldun’u bir coğrafyacı olduğunu iddia eden araştırmacılar da olmuştur. İbn Haldun, yaşadığı dönemde ünü çağları aşan eserler kaleme almıştır. Bu eserlerden biri,  Kitabü’l İber’dir. Üç kitap ve yedi cilt halinde kaleme alınan eser, kapsamlı bir tarih eseridir. Bu eserin birinci cildini ise bir giriş mahiyetindeki Mukaddime oluşturur. Altı bölümden oluşan Mukaddime, sonraki dönemlerde belki de Kitabü’l İber’i gölgede bırakan bir üne kavuşmuş ve yer yer müstakil bir eser olarak değerlendirilmiştir. Müellif, Mukaddime’de kendinin kurduğunu iddia ettiği yeni bir bilim olan Ümran’dan söz etmiş, bu ilmin üzerinde etkili olan coğrafi faktörler üzerinde durmuştur ve buna uygun olarak ırk kritiği yapmıştır. Konu hakkında kendinden önce yaşamış Müslüman coğrafyacılardan ve Batlamyus’tan etkilenmiştir. Bu nedenle daha çok nakle dayalı bilgilerle ülke ve insanları Ümran üzerinden tasnif etmiştir. Makale, müellifin Mukaddime’de iklim, ırk ve insan karakterine yönelik görüşlerinin farklı yönlerden değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Yöntem olarak doküman analizi ve hermeneutikten yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: