Özet:

Genel anlamda devletin ıslahı için hazırlanmış raporlar olarak tarif edilen layihalar, toprak sistemi, malî ve askerî alanlar, farklı sosyal grupların durumları gibi zengin içerikleriyle Osmanlı İktisat Tarihi alanında çalışan araştırmacılara önemli bilgiler sunmaktadırlar. Layihalar, önde gelen âlim ve devlet adamları tarafından hazırlanmaları nedeniyle dönemin ileri gelenlerinin siyasi, iktisadi ve sosyal sorunlara yaklaşımlarını ortaya koymaktadırlar. Layihaların problemlere sunduğu çözüm önerileri, temsil ettiği dönemin özelliklerini taşır. XVI.-XVIII. yüzyıllar arasında yazılan layihalar, sorunu genellikle Kanun-ı Kadîm’den ayrılmada görmektedir. XIX. yüzyılla birlikte dış dünyada meydana gelen gelişmelerin de etkisiyle Nizam-ı Cedid arayışları başlamıştır. Kâtip Çelebi’nin XVII. yüzyılda kaleme aldığı Düstûru’l-Amel li Islahi’l-Halel adlı eseri, layiha türünün güzel bir örneğini oluşturmaktadır. Bu layiha, klasik dönem Osmanlı iktisadi düşüncesini açıklayan eserler arasında kıymetli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler: