Özet:

Literatürde bazı ölçek türlerine göre değişkenler arası ilişkiler etki katsayıları ile ölçülebilmektedir. Dolayısıyla 2 değişken arasındaki ilişkide bir değişken bağımlı, diğer değişken bağımsız olarak düşünüldüğünde, bağımsız konumda olan değişkenin diğer bağımlı değişken üzerindeki etki katsayısı hesaplanabilmektedir. Tam tersi olarak bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etki katsayısı, bağımlı değişkenin etkilenme katsayısı olarak belirlenmektedir. Bu anlamda verilerin niteliğine göre (ölçek türleri), değişkenler arasındaki ilişki ve etki katsayıları belirlenerek değişkenler arası ilişkiler ve etkiler tespit edilebilmektedir. Bu çalışmada, hayali olarak 5’li Likert oran ölçeğe uygun 4 değişken ve 4 değişkene ait hayali veriler oluşturulmuştur. Çalışmada veriler oran, aralıklı ve ordinal ölçeğe uygun olduğu için değişkenler arasındaki ilişkilerin ve etkilerin belirlenmesinde Somers’d ilişki katsayısı kullanılmıştır. Çalışanın birinci amacı, belirli bir ölçeğe dayanan verilere ait olan değişkenler arasındaki ilişki yapılarının Dematel yöntemi ile ölçülebileceğini göstermektir. Araştırmanın ikinci amacı ise, verilerin niteliğine göre ilişki ve etki katsayıları arasındaki ilişkiyi göstermek ve buna bağlı olarak değişkenlerin birbirlerini tamamlama seviyelerinin sıralanması ve ilişkisel yapıda etken veya etkilenen değişken sıfatı olarak ilişkisel yapıda belirlenmesi Dematel ve etki katsayıları yöntemi ile tespit edilebileceğini açıklamaktır. Bulgulara göre, her iki yöntem ile tespit edilen nicelikler sıralama ve birbirlerine oransal açıdan yakınlık çerçevesinde birbirleriyle tutarlı oldukları tespit edilmiştir. Dolayısıyla her iki yöntem ile tespit edilen değerlendirmelerin sağlamaları, niceliklerin sıralama ve oransal açıdan yakınlığı sayesinde yapılabilecektir.

Anahtar Kelimeler: