Özet:

Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi gibi uluslararası girişimler, engellilerin sorunlarını merkezlerine alan sivil toplum kuruluşlarının ve derneklerin yaygınlaşması ve dikkat çeken faaliyetlerde bulunmaları sayesinde, azınlığa gönderim ve engelli kişiler için medyaya erişim konuları önem kazanmıştır. Bu gelişmeler ışığında, çeviribilimde görme ve/ya işitme engellilere yönelik çeviri türleri geliştirilmiş ve Türkiye’de de uygulamaları başlamıştır. Ancak, günümüzde, dünyanın birçok ülkesinde araştırılan ve bilimsel çalışmalara konu olan sesli betimleme, işaret diliyle görsel-işitsel çeviri, işitme engelliler ve işitme zorluğu olanlar için altyazı çevirisi gibi çeviri türlerinin, Türkiye’deki örneklerinin ve bu konudaki çalışmaların azlığı dikkat çekicidir. Bu çeviri türlerinin ve bu konularda araştırmaların yaygınlaşması ise, ancak bilgilendirme ve bilinçlendirme ile sağlanabilir. Söz konusu çalışmanın ilk bölümünde, özellikle sesli betimle üzerinde durulumuştur; uluslararası kuruluşlarda, yasal çerçeve içinde erişim haklarına değinen belgeler sonucunda medya organlarında yapılan değişikliklere, getirilen yeniliklere ve bu çeviri türlerine kısaca değinilmektedir. İkinci bölümde ise, sesli betimlemenin tanımı yapıldıktan sonra, sinema, tiyatro, opera, müze, futbol sahaları, akıllı telefonlar, DVD gibi faklı ortamlardaki uygulama örnekleri üzerinde durulmaktadır. Aynı bölümde, sesli betimlemenin yöntemleri, esasları ve diyalogların aktarımı ya da kültürel ögelerin açık ve anlaşılır bir biçimde sunulması gibi zorluklar üzerinde durulmaktır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise, Türkiye’de sesli betimle çalışmalarıyla ilgili, 2006’da üretilen ilk örneklere değinilmekte ve bu alanın gelişmesi için dernek, şirket ve kurumların önemli girişimleri hatırlatılmaktadır. Sonuç bölümünde ise, medyaya erişim ve engelliler için erişim konusunda dünyada ve Türkiye’de yürütülen çalışmalara değinilmektedir. Bu alanla ilgili dünyanın farklı ülkelerinin üniversitelerinde yürütülen çalışmalara ve Türkiye’deki üniversitelerin çeviri bölümlerinde, bu çeviri türünde eğitimin yaygınlaştırılması için bazı önerilere yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler: