Özet:

Bu çalışmada Foça kasabasının XIX. yüzyıl ortalarındaki tarımsal arazi kullanımı ve verimliliği ele alınmıştır. Çalışma, Foça kasabasına ait 1844- 1845 tarihli Temettüât defteri esas alınarak yapılmıştır. Temettüât defterleri, XIX. yüzyıl Osmanlı imparatorluğunun sosyal ve ekonomik tarihine ışık tutan önemli kaynaklardan biridir. Temettüât defterleri, kişilerin mal varlığı, gelir ve vergi miktarlarının sayısını gösteren ayrıntılı sayım kayıtlarıdır. Bu çalışmada ana kaynak olarak Foça kasabasına ilişkin 1939 numaralı Temettüât defterinden faydalanılmıştır. Çalışma daha çok bu kayıtların değerlendirilmesine yöneliktir ve altı ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kaynaklar ve metotlar hakkında bilgi verilmektedir. İkinci bölümde Foça kasabasının tarihi coğrafyası hakkında bilgi sunulmaktadır. Üçüncü bölümde, XIX. yüzyıl ortalarında, Foça kasabasının sosyal ve ekonomik yapısı anlatılmıştır. Osmanlı tarım ekonomisinin genel karakteri ve ekonomik hayattaki önemi dördüncü bölümde analiz edilmiştir. Yapılan bu araştırmanın beşinci ve altıncı bölümlerinde ise kasabada ziraat yapılan arazilerin toplam miktarı; bunun ne kadarının tarla, bağ, bahçe ya da zeytinlik olarak kullanıldığı, ziraatı yapılan ürünlerin neler olduğu, bu ürünlerden alınan verimlilik ve tarım işletmelerinin büyüklüğü gibi konular üzerinde durulmuştur. Temettüât defterlerindeki veriler tablolar yapılarak konunun daha anlaşılır hale gelmesine çalışılmıştır. Foça kasabasının gelirlerini tarım, hayvancılık, denizcilikle ilgili meslekler ve diğerleri şeklinde gruplandırmak mümkün ise de nüfusun çoğu geçimini genellikle tarımsal üretimden sağlamaktadır. Ayrıca, bu çalışmada Foça kasabasında yaşayan nüfusun, meslek grupları, tarımsal faaliyetleri ve gelirleri incelenerek, buradaki halkın ekonomik farklılıkları vurgulanmaya çalışılmış; Osmanlı imparatorluğunun küçük bir yerleşim yerindeki tarımsal üretimin sosyal ekonomik önemi hakkındaki durumunun ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: