Özet:

“Mantıku’t-tayr” konusunda Türkçe eser yazan şairlerden biri de Mevlana Hace Kadı Peyvendî Rızayi olup, onun yazdığı “Kuş Dili” destanının bilinen tek el yazması nüshası 127 numara ile Özbekistan Cumhuriyeti Ali Şir Nevaî devlet Edebiyat Müzesinde korunmaktadır. İşbu makalede Mevlana Hace Kadı Peyvendî Rızayi ve onun “Kuş Dili” eserinin edebiyat ve dil açısından neredeyse hiç incelenmediğini dikkate alarak adı geçen destanın ideolojik ve edebi özelliklerini incelemek vasıtasıyla onun kendine özgü bir eser olduğunu, onun dışında edebi geleneklerin ürünü olarak vücuda getirildiğini mukayeseli ve metinsel kritik incelemeyle gün yüzüne çıkarmayı amaçladık. Bunun dışında müellif ve eserinin Türk tasavvuf edebiyatı tarihinde taşıdığı önemi göstermeyi planladık. Eserin elimizde bulunan nüshası Kadı Muhammed Musa bin el-Müstefid tarafından Arif bin Sultanali el-Hivekî nüshasına dayanarak hicri 1232 yılında istinsah edilmiştir. Hace Kadı Peyvendî Rızayi’nin “Kuş Dili” destanında toplam 156 başlık mevcuttur. Bunların 66 adedi yeni bir bölümün başlığıysa, 33 adedi hikaye adlarından ibarettir. 53 başlık Kur’an-ı Kerim ayetlerinden ve hadislerden iktibas olarak Arapça şekliye verilmiştir. Bütün başlıklar kırmızı mürekkep ile belirtilmiştir. Destan toplam 8474 mısra, 4237 beyitten ibarettir. Rızayi konunun beyan edilmesinde kendine özgü bir yöntem edinmiş, mecazî yorumlama yoluyla anlatmıştır. O tasavvufî ve felsefî meseleleri kuş karakterleri vasıtasıyla göstermiştir.

Anahtar Kelimeler: