Özet:

Her tür insan faaliyetinin merkezinde anlama, anlatma ve anlaşma vardır. Dil, rastgele bir araya gelmiş bir sistem değil düşüncelerimizi başkalarına aktarmak için her biri nedensizlik ilkesiyle doğmuş sözcüklerden kurulu bir dizgedir. Dil, iletişimi sağlanacak ve iletişimi sağlayan şeyleri birbirine bağlayan yani bir yanda mesaj diğer yanda işaret ya da semboller kümesinin yer aldığı bir sistemdir. Ferdinand de Saussure, bu sistemi ‘gösteren/işaret eden’ (signifier veya signifiant) ve ‘işaret edilen/gösterilen’ (signified veya signifié) arasındaki ilişki olarak değerlendirmiş bu ilişkiyi ‘işaret/gösterge’ (sign) terimiyle adlandırmıştır. Dilbilim dilin bilimsel araştırılması, Dilbilimin bir alt bölümü olan Anlambilim ise dilin anlam yönünden incelenmesidir. Anlambilim, semantik ifadelerin anlamıyla değil cümlelerin anlamıyla ilgilenir, gösteren ile gösterilen arasındaki ilişkileri ve anlam değişimlerini konu edinir. Anlambilimde, anlam denince söylenilen değil kastedilen (gösterilen) anlaşılır, göstergenin gösterilen bölümü artzamanlı ve eşzamanlı olarak incelenir. Guıraud (1999)’a göre sözcüklerin anlamları yoktur, kullanımları vardır. Bir sözcük dil dizgesinin içerisinde aynı bağlamdaki diğer sözcüklerle kurduğu ilişkiye göre anlam kazanır. Saussure (1998)’e göre her şey bütüne göre anlam kazanır. Dilde tek başına bir öge yoktur ve yalnızca ayrılıklar bulunur. Karşıtlıkları sezdiğimiz, kavradığımız ölçüde dış dünya bizim için şekil almaya ve anlam kazanmaya başlar. Bu çalışmada, Sabahattin Ali’nin “hürriyet” kavramına sıkça atıfta bulunduğu “Duvar” adlı öyküsü göstergebilimden yararlanarak incelenmiştir. Anlambilimden hareketle düzanlam, yananlam, anlambirimcik çözümlemesi, karşıtanlamlılık, altanlamlılık, eşadlılık gibi anlam alanları üzerinde durulmuştur. Ayrıca metin düzeyinde öykünün kişi, uzam ve zaman ögeleri gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler: