Özet:

Osmanlı Devleti’nin son on yılı birbirini takip eden savaşlarla geçmiştir. Bu son on yıl bir Türk-İtalyan savaşı olan Trablusgarp Savaşı ile başlar, Balkan Savaşları, Dünya Savaşı ve Milli Mücadele hareketi ile sona ermiştir. Bu savaşlar devletin hem siyasi itibarını hem de ekonomik durumunu derinden sarsmış ve sonunda Osmanlı Devleti’nin tarihteki yerini almasıyla sonuçlanmıştır. Trablusgarp ve Balkan Savaşları, meydana geldikleri süreç içerisinde Osmanlı Devleti’nin hem harici siyasetini hem de iktisadini hayatını derinden etkilemiştir. İtalya’nın 1911 yılında Trablusgarp topraklarını işgal etmesi ile başlayan Türk-İtalyan Savaşı, Osmanlı-İtalyan ticari ilişkileri üzerinde kısa bir süre de olsa gerginliğin oluşmasına neden olmuştur. Daha önce, 1908’de, Avusturya-Macaristan’ın Bosna-Hersek’i işgali üzerine Avusturya mallarına yapılan boykot örneği 1911 yılında İtalyan mallarına da uygulanmaya başlamıştır. Boykot fikri, ilk olarak Hükümetin İtalya’ya savaş ilan etme konusunda gecikmesi nedeniyle basında ortaya çıkmıştır. Ancak Babıâli, kapitülasyonlar nedeniyle İtalyan mallarının ülkeye girişini önleyemediği için ilk önlem olarak İtalyan mallarından alınan gümrük vergilerini yükseltme yoluna gitmiştir. Bu uygulamaya 1912’deki barış antlaşmasına kadar devam edilmiştir. 1912 yılında Osmanlı Devleti, liderliğini Bulgaristan’ın yaptığı Balkan Devletleri’nin aralarında oluşturdukları ittifakla (Bulgaristan-Sırbistan-Yunanistan-Karadağ) bir oldu-bitti karşısında kendisini savaşın içinde bulmuştur. Babıâli, hiçbir seferberlik hazırlığı yapamadan girdiği bu savaşta, bir yandan ordunun ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırken diğer yandan da bu devletlerle ticari ilişkilerini yeniden gözden geçirerek bir takım önlemler almaya çalışmıştır. İlk olarak, Türk-İtalyan Savaşı’nda olduğu gibi, bu ülkelerle yapılan ticarette uygulanan gümrük vergileri yükseltme yoluna gidilmiştir. Ardından Bulgar mallarına boykot uygulanmıştır. 1913’deki barış antlaşmalarına kadar devam eden uygulamalara barışın ardında sona ermiştir. Bu çalışmada, bu iki savaşın Osmanlı Devleti’nin harici ticaretini nasıl etkilediği sorusuna cevap aranmıştır. İtalya ve Balkan Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında gerçekleşen ithalat ve ihracatta savaşların yansımalarını Osmanlı Devleti’nin Ticaret-i Hariciye İstatistikleri’ndeki verileri temel alınarak takip edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: