Özet:

Orhun Abideleri’nin Vilhelm Thomsen tarafından okunuşundan bugüne kadar abideler üzerinde pekçok çalışma yapılmıştır. Thomsen ve Radloff ile başlayan okuma ve anlamlandırma çalışmaları günümüze kadar devam etmiş, gerek yerli ve gerekse yabancı Türkologlar tarafından abideler üzerine müstakil metin neşirleri yapılmış, çeşitli okuma ve anlamlandırma denemeleri gerçekleştirilmiştir. Bu yoldaki çalışmalar bugün de devam etmektedir. Bu çalışmalarla abidelerdeki birçok mesele çözüme kavuşmuş ve kavuşmaktadır. Özellikle abidelerin anlamlandırılması çalışmaları, taşlardaki dilin anlam zenginliğinin ortaya konulması açısından son derece önemlidir. Zira bir kelimenin ifade ettiği kavramların çeşitliliği, o kelimenin ait olduğu dilin eski ve köklü bir dil olduğunu gösterir. Biz de bu çalışmamızda Kül Tigin Abidesi’nin Güney-Doğu Yüzünde Geçen “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” cümlesindeki “igid-” fiilinin bu cümle içinde yüklendiği anlam üzerinde duracağız. Bunu yaparken “igid-” fiilinin “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” cümlesindeki anlamı ile söz konusu fiilin geçtiği diğer cümlelerdeki anlamını karşılaştıracağız. Ayrıca “igid-” fiiline, abideler üzerinde metin neşri ve anlamlandırma çalışması yapmış, Muharrem Ergin, Talat Tekin, Hüseyin Namık Orkun ve Vilhelm Thomsen gibi bilim adamlarının verdikleri anlamları ele alarak, gerek Köktürk, Uygur, Karahanlı, Harezm Türkçeleri gibi tarihî Türk lehçelerinden ve gerekse Türkçenin tarihî sözlüklerinden vereceğimiz örneklerle “igid-” fiiline “ıġar oġlanı~ızda tayġunu~uzda yigdi igidür ertigiz.” cümlesinde verilmesi gereken anlamla ilgili kendi görüşümüzü açıklayacağız.

Anahtar Kelimeler: