Özet:

Belirli bir sektörde rekabet eden her işletmenin, açıkça tanımlanmış olsun veya olmasın belirli bir rekabet stratejisi vardır. Seçilen bir stratejinin başarılı bir şekilde ilerleyip ilerlemediğini finansal tablolar üzerinden değerlendirmek için, karlılıkta meydana gelen artışın, varyans analizleri ile analizi gerekmektedir. Karlılıktaki artışın varyans analizleri ile analiz edilmesi, uygullanan stratejinin başarısının değerlendirilmesinin yanında, gelecekte; karlılığı artırmaya, performansı geliştimeye ve stratejik hedeflerin başarılmasına katkı sağlayacaktır. Karlılık üzerinde etkili olan faktörlerden biri de maliyetlerdir. Maliyetler kendi içinde sabit ve değişken olarak değerlendirilir ancak uzun dönemde bütün maliyetler değişkenlik gösterecektir. Kısa dönemde sabit düşünülen; dolaylı maliyetler, kapasite maliyetleri ve servis maliyetleri uzun dönemde değişkenlik gösterirler. Bu nedenle, uzun dönemde karlılık artışları analiz edilirken bu artışın sabit bir kapasite üzerinden analiz edilmesinden daha ziyade, bütün maliyetlerin değişken olduğu dikkate alınarak yapılması daha uygun olacaktır. Bu çalışmada, uzun dönemde bütün maliyetlerin değişken olduğu varsayımına göre varyans analizlerinin hangi unsurlar üzerinden yapılması gerektiği ele alınmıştır. Bu amaçla hipotetik bir işletme için örnek uygulama yapılmıştır. Faaliyet karında meydana gelen artışın nedenleri dört komponente ayrılarak belirlenmiştir. Bunlar; satış miktarı artışı (büyüme), fiyat iyileşme, verimlilik ve tam potansiyel kullanılmayan kapasite etkisidir. Tam potansiyel kullanılmayan kapasite etkisinin ayrı olarak ele alınmasının, faaliyet karının analizinde diğer üç komponentin stratejik etkilerinin daha net analiz edilmesine katkı sağladığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: