Özet:

Osmanlı’da vakıflar dinî, sosyal, kültürel, eğitim ve şehirleşme gibi birçok açıdan hayatı düzenleyici rolleri bulunan bir sistem idi. Bunlarla birlikte insanlar arası yardımlaşma ve dayanışmayı sağlayan bu sistem imparatorluğun her köşesinde olduğu gibi günümüzde Bulgaristan sınırlarında bulunan Köstendil’de de kendini göstermiştir. Bu çalışmada, Fatih Sultan Mehmed dönemi devlet ricalinden olduğu anlaşılan Haraççı Kara Mehmed’in, tahrir defterlerinden edinilen bilgilere göre XVI. yüzyılda Köstendil’deki vakıfları incelenmiştir. Köstendil’e yaptığı büyük hizmetlerle şehrin bir bakıma kurucularından olan Haraççı Kara Mehmed’e ait vakfiyenin tarihi 1474-1475 idi. Vakfa ait medrese, cami ve mescit ile bunlara gelir sağlayan ev, dükkân, hamam, değirmen, tarla, çayır, bağ, bahçe ve bostanlar bulunmaktaydı. Yapılan araştırmayla Ilıca, İstanbul ve Üsküp’teki gelirlerle desteklendiği anlaşılan vakıf eserlerinin, buralardan elde edilen gelirleri ve giderleri çalışmada ele alınmıştır. Ayrıca bu kurumlara ait olduğu görülen nakit akçeler, bunların kullanım oranları ve bunlardan elde edilen gelirlerin ne şekilde tasarruf edildiği üzerinde durulmuştur. Haraççı Kara Mehmed tarafından yaptırılan caminin ismiyle ilgili belirsizlik tahrir defterleri ışığında çözülmeye çalışılmıştır. Haraççı Kara Mehmed Medresesi’nde görevli müderrislerin isimleri, maaşları ve medresede okutulan ders kitapları belirtilmiştir. Şehrin Osmanlı dönemindeki kurucularından, Haraççı Kara Mehmed’in Köstendil’de yaptırdığı eserler 1519, 1530, 1546, 1550 ve 1572 tarihli tahrir defterleri ve tetkik eserler ışığında ayrıntılı olarak incelemeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler: